محمدعلی رجب زاده - دانشیار بخش علوم زمین دانشگاه شیراز
فاطمه آل سعدی - دانشجوی دکتری زمین شناسی اقتصادی بخش علوم زمین دانشگاه شیراز

مجموعه افیولیتی نی ریز در جنوب غرب ایران و در استان فارس با روند شمال غربی- جنوب شرقی بصورت توده های ناپیوسته اولترامافیک-مافیک در محدوده ای به طول بیش از 120 کیلومتر از جنوب شرق شهر نی ریز تا شمال غرب شهر ارسنجان بر روی سطح زمین جایگیری شده است. این افیولیت میزبان کانسارهای مهمی از کرومیت های توده ای و انتشاری می باشد. مطالعات پتروگرافی و داده های آنالیز نقطه ای به روش الکترون میکروپروب بر روی کانی های فلزات پایه (نیکل، آهن و مس) نشان می دهند که کانی ها از نوع سولفید و آلیاژ بوده و اغلب بصورت بین دانه ای و به میزان کمتر به شکل میانبار در کانسنگ های کرومیت تشکیل شده اند. روند عمومی میزان این کانی ها طوری است که از کانسارهای بخش های عمیق تر به سمت کانسارهای بالای ستون افیولیتی افزایش می یابد. کانی های سولفیدی شامل هزلوودیت، میلریت، پنتلاندیت، پیریت و کالکوسیت و کانی های آلیاژی شامل اواروویت و تاینیت می شوند. حضور کانی های سولفیدی و آلیاژی نیکل دار نشانگر بالا بودن فعالیت Ni در سیستم ماگمای افیولیتی نی ریز است. بین غلظت نیکل در ترکیب کانی شناختی کانی های فلزات پایه و میزان حجمی (مودال) آنها در کانسنگ همبستگی مثبت وجود دارد. تکرار کانسارهای غنی و فقیر از این کانی ها در ستون افیولیتی نشانگر وجود پالس های ماگمایی متعدد در سیستم افیولیت نی ریز است. عناصر Pt، Ir و Os فراوان ترین عناصر گروه پلاتین در ترکیب این کانی ها می باشند. عنصر Pt در سولفیدها و آلیاژهای نیکل (هزلوودیت و میلریت و اواروویت) بیشترین مقدار است، لذا کانی های نیکل تمرکز دهنده خوب برای این عنصر می باشند.

کانی شناسی، پتروگرافی، سولفید فلزات پایه، کرومیت، افیولیت، نی ریز