شقایق دشتی جوشقان - دانش آموخته کارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

نور عنصری طبیعی در ادراک بصری است،به واسطه نور و بازتاب آن از سطوح است که انسان محیط اطراف خود را درک می کند.محیط پیرامون او می تواند انسان ساخت باشد و یا به صورت طبیعی شکل گرفته باشد،که معماری در دسته انسان ساخت جای دارد،به جهت ادراک محیط و فضایش نیازمند نور است،در گذشته تاکید بر نور طبیعی علی الخصوص نور روز بود،در حالی که با حضور نور مصنوعی به فضاها،اهمیت خود را از دست داد.در این میان مدارس به عنوان یکی از مهمترین فضاهای شهری که در رشد و ارتقای آن نقش بسزایی ایفا می کند نیز بی بهره نماندند و باتغییر ساختار نور پردازی در آن ها سطح آموزش نیز تحت الشعاع قرار گرفت.این مقاله در پی شناسایی چگونگی استفاده از نوروز و مولفه های نورگیری و تعدیل نور در مدارس دوره تیموری و مدارس معاصر است،دوره تیموری بر اساس نظر پروفسور هیلن براندنویسنده کتاب معماری اسلامی دوره طلایی مدارس ایران است.لذا با بررسی مطالعات کتابخانه ای ابتدا مفاهیم بررسی می شود،سپس با حضور در دو مدرسه دودر واقع در شرق صحن جمهوری در دوره تیموی و حضور در مدرسه آرمیتا مصلی نژاد واقع در بلوار توس منطقه تبادکان مشهد در دوره معاصر و مصاحبه با دانش آموزان و دبیران ، مفاهیم مستخرج ،به صورت تطبیقی با هم قیاس شده و مورد کنکاش قرار می گیرد.بررسی ها حاکی از آن است که فراخوان نور روز از طریق حیاط مرکزی ،روزن ها ، شباک ، گلجام ،پاچنگ ،درو پنجره مشبک ،دار آفرین ، جامخانه ،ارسی ،فریز و خوون ،پالکانه، پاچلاقی انجام می شد.برای تعدیل نور از رواق ،تابش بند ، سایه بان ،سرداق ،ساباط و پرده استفاده می شد. حال آنکه در مدارس معاصر این مولفه ها حذف شده است،و به جهت تامین نور از نورمصنوعی (الکتریکی) استفاده می شود، که در میزان سطح آموزش و مولفه های موثر بر روانشناسی دانش آموزان و معلمان تاثیر گذار است

نور طبیعی، مدارس سنتی و جدید، مدارس دوره تیموری،مدرسه دو در،مدرسه آرمیتا مصلی نژاد