اسماعیل عباسی - استادیار گروه محیط زیست، پژوهشکده خلیج فارس، دانشگاه خلیج فارس،
مهدی خزایی - دانش آموخته دکتری اقلیم شناسی، دانشگاه تهران،

وقوع توفان های گرد و غبار که طی دهه های اخیر یک روند رو به افزایشی را در مناطق جنوب غربی کشور از خود نشان می دهند منتج از شرایط دینامیکی خاصی است که در جو مناطق حاکم می گردد. بنابراین علاوه بر فاکتورهای سطحی مثل رطوبت خاک و میزان فرسایش طبیعتا الگوهای جوی مسبب اصلی رخداد این توفان ها می باشند که هدف از انجام مطالعه حاضر نیز بررسی شرایط دینامیکی جو در زمان رخداد این توفان هاست. داده های مورد استفاده در این تحقیق شامل کدهای پدیده گرد و غبار (30 تا 35) برای دوره آماری 1951 تا 2014 است که از سازمان هواشناسی اخذ شده و داده های مربوط به پارامترهای فشار، ارتفاع لایه مرزی، باد مداری و نصف النهاری و سرعت قایم با قدرت تفکیک مکانی 0.75 درجه که از مرکز اروپایی پیش بینی میان مدت جو (ECMWF) اخذ شده است. نتایج نشان داد که در زمان رخداد توفان های گرد و خاک شدید، زبانه هایی از مراکز کم فشار (موسمی) بر روی استان خوزستان مستولی و مقادیر امگا در زیر تراز 850 میلی باری منفی و در بالاتر از این تراز مثبت می باشد. همینطور اثرپذیری لایه مرزی از تلاطم های منتج از چرخه روزانه لایه مذکور و عملکرد نسبتا مستقل این لایه از فعل و انفعالات ورد سپهر میانی و فوقانی در زمان رخداد این توفان ها، مسبب شکل گیری پیچانه ها در مقیاس محلی و درون این لایه شده که این امر منجر به افزایش گرادیان دما و فشار و بتبع آن افزایش شدید سرعت باد در منطقه مورد مطالعه شده است، که با توجه به پتانسیل بالای فرسایش پذیری در منطقه، سبب رخداد توفان های گرد و خاک شدید و کاهش قابل توجه دید افقی در منطقه مورد مطالعه شده است.

توفان گرد و خاک، دینامیک جو، لایه مرزی، امگا، ایستگاه سینوپتیک اهواز