بررسی مفهوم فضا و زمان در معماری ایرانی-اسلامی از دیدگاه داریوش شایگان

معماری هنری اجتناب ناپذیر است. هنر همواره با دو بعد فضا و زمان ارتباط تنگاتنگی داشته است که معماری ایرانی و اسلامی نیز ازآن مستثنی نبوده است. معماری تنها هنری است که انسان در درون آن زندگی میکند و در واقع، هنری است که او را احاطه کرده است. تقریبا همه نظریه پردازان معماری در این حقیقت اشتراک نظر دارند که معماری هنر فضاسازی است. تجربه فضا یکی از خصیصه های اصلی معماری است، نمی توان این واقعیت را انکار کرد که قابلیت های بعد چهارم در هنرهای تجسمی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در واقع، عنصر زمانی در معماری یک عامل غیرقابل جایگزین است. معماری، هم هنری سه بعدی است چون به مجسمه ای می ماند که فضایی در داخل آن ایجاد شده و انسان می تواند جزییاتش را از طریق حرکت در آن احساس کند، و هم دارای بعد زمانی است که بر خلاف سایر هنرها )به استثنای موسیقی و سینما( قابل درک و حس است. این مفهوم درباره ی معماری ایرانی و اسلامی نیز صدق میکند. در میان گفتمان های روشنفکری ایران، داریوش شایگان، فیلسوف و نویسنده مهم، همواره با گشودگی با مکاتب گوناگون و موضوعات مختلف ازجمله بحث فضاهای اساطیری و گمشده در زمان های مختلف، برخورد داشته است. در مقاله ی حاضر مقوله ی بررسی فضا و زمان را در اندیشه ی داریوش شایگان به بحث میگذاریم تا نقش و مفهوم آنها را در معماری ایرانی و اسلامی یهتر درک کنیم. نوشتار حاضر ضمن ارایه توضیحات این فیلسوف گرانقدر، به صورت کوتاه، دیگر سخنان گفته شده توسط افرادی که شایگان از آنها خط مشی نیز داشته است را مورد توجه قرار خواهد داد. در مقاله از روش تحلیل اسناد کتابخانه ای و نیز تحلیلی توصیفی استفاده شده است.

Keywords:

فضا , زمان , معماری ایرانی-اسلامی , فضا و زمان در معماری ایرانی , داریوش شایگان