نادر حسینی زارع - دکترای خاکشناسی، مدیر امور آزمایشگاه ها، سازمان آب و برق خوزستان
نوشین شاهین زاده - دانشجوی دکترای خاکشناسی، کارشناس مطالعات آب و خاک سازمان آب و برق خوزستان

وجود منابع آب و خاک مناسب در حوضه کارون بزرگ و عرصه گسترده و بالقوه منابع طبیعی، شرایط اقلیمی مساعد و همچنین منابع سرشار نفت و گاز باعث توسعه روزافزون کشاورزی، صنعت، آبزیپروری به همراه رشد جمعیت و شهرنشینی در حاشیه رودخانه های کارون و دز در استان خوزستان گردیده است. این موضوع بروز مشکلات متنوعی در اکثر جنبه های زیستمحیطی شامل تاثیر بر منابع پذیرنده خاک و آب، افزایش آلودگیها، و کاهش توان طبیعی محیط زیست در این حوضه ها را فراهم نموده است. بنابراین این پژوهش با هدف شناسایی و بررسی وضعیت کمی، کیفی و تعیین بار آلودگی منابع آلاینده حوضه آبریز کارون بزرگ انجام شد. بر این اساس، نمونه برداری و همزمان دبی سنجی در چهار نوبت و در طی چهار فصل در سالهای 92-93 از 24 منبع ورود زهکش های کشاورزی به رودخانه های کارون و دز، 9 منبع محل ورود پسآب های صنعتی و 38 محل تخلیه فاضلابهای شهری در مسیر رودخانه انجام شد. نمونه ها به آزمایشگاه منتقل و پس از آماده سازی ویژگیهای کیفی وآلودگی نظیرCOD,PO4,BOD,DO,NO3,NH3,TSS,pH,EC، کاتیونها و آنیونها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد بیشترین خطر تخریب کیفیت منابع آب و خاک حوضه کارون در دشت خوزستان از نظر شوری و افزایش بار آلودگی نمکهای محلول (TDS) از ناحیه فعالیتهای کشاورزی میباشد. زهکشهای کشاورزی با حجمی معادل 2375 میلیون مترمکعب در سال و با بار آلودگی معادل 11862 تن در روز نمک، بیشترین سهم را در بین منابع آلاینده بهخود اختصاص میدهند. رودخانه دز در منطقه هفتتپه با پذیرش 285 تن در روز بار آلودگی موادآلی بر مبنای اکسیژن مورد نیاز شیمیایی((COD توسط مجتمعهای کشت و صنعت نیشکر و صنایع جانبی نظیر کارخانجات کاغذپارس و حریر بهلحاظ خودپالایی طبیعی از بازه های حساس و آسیب پذیر به حساب می آید. همچنین بر اساس نتایج حاصله، شهر اهواز با ورود مستقیم فاضلاب های شهری به میزان 400 هزار مترمکعب در شبانه روز به رودخانه کارون در مدخل شهر تا انتهای جنوبی به عنوان یکی از کانونهای عمده بار آلودگی موادآلی بر مبنای اکسیژن مورد نیاز بیوشیمیایی((BOD و بار آلودگی میکروبی و آمونیاکی مشخص گردید.

رودخانه های کارون و دز، منابع آلاینده، بار آلودگی، منابع آب و خاک، جلگه خوزستان