مقایسه بحث تمایز وجود و ماهیت از منظر ابن سینا و سهروردی

در تاریخ فلسفه اسلامی فارابی و ابن سینا را مبدع بحث تمایز وجوداز ماهیتدانسته اند. در فلسفه این دو فیلسوف تمایز وجود و ماهیت به عنوان مبنایی در اثباتواجب که غایت فلسفه اولی است به کار می رود. از نظر ابن سینا این تمایز به لحاظاثباتی مبتنی بر تمایز امکان بالذات و وجوب بالغیر و آن نیز مبتنی بر تقسیم موجودبه وجب الوجود و ممکن الوجود است و بنابراین در واجب الوجود چنین تمایزی یافتنمی شد. از همین جاست که بحث عروض وجود بر ماهیت در ممکنات طرح می شود.شیخ با پیش بینی آنچه بعدها منتقدینش از جمله ابن رشد طرح کرده اند گاه اینعروض را به لحاظ مفهومی در مقابل ذاتی در باب ایساغوجی دانسته است و گاه نیزرابطه وجود و ماهیت را از سنخ اضافه دانسته است. اما شیخ به لحاظ مصدایی (درخارج) وجود و ماهیت را متحد با هم دانسته است. تمایز وجود و ماهیت در حکمتاشراق مرتبط با تمایز واجب و ممکن و موثر در اثبات واجب تعالی طرح نشده است.سهروردی به تصریح خود مشاییان را قایل به تمایز خارجی وجود و ماهیت دانستهو به آنها بدین دلیل اعتراض کرده است ولی آنچه از وجود مورد نظر اوست برخلافآنچه مدنظر حکمای مشاء است مفهوم وجود است نه حقیقت وجود.

Keywords:

ابن سینا , سهروردی , ماهیت , وجود , تمایز , عروض , واجب , ممکن