فرزانه ذوالحسنی - استادیار گروه فلسفه دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چیستی و چگونگی خوارق عادات همواره برای بشر مطرح بوده است. اندیشمندان نیز هریک بهگونه ای این پدیده های شگفت انگیز را بررسی کرده اند. ابن سینا از نخستین فیلسوفان مسلمانیاست که به تبیین عقلانی خوارق عادات پرداخته است. با وجود آنکه این تبیین مبنای مهمی در بحثاعجاز و تمایز آن از سایر خوارق عادات است، کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. شیخدر آثار خود متناسب با بحث های مختلف، تقسیم های متفاوتی برای خوارق عادات پیشنهاد می کند.ابن سینا ابتدا با رویکرد پسینی تحقق این امور را در عالم مشاهده کرده و سپس چیستی و چگونگیآنها را تبیین کرده است. وی در نخستین گام به روش تجربی یا عقلی به رفع استبعاد از ذهنمنکران این امور پرداخته است و پس از اثبات امکان وقوع، چگونگی تحقق آنها را بر اساس مبانیخود توضیح داده است. بسیاری از خوارق عادات بر اساس نظام سینوی قابل تبیین است.

خوارق عادات، ابن سینا، حدس، خبر دادن از غیب، تصرف در عالم