آزاده حسینی - سرپست معاونت شهرسازی، شهرداری منطقه ۱مشهد، مشهد، ایران
نجمه علی محمدنژاد - کارشناسی مهندسی شهرسازی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

شهر و محله به عنوان کالبد زیست انسان، انعکاس دهنده ی ایدیولوژی حاکم بر اندیشه ساخت آن است. بر این اساس، شهر مسلمانان بازتابی ازاندیشه های متعالی دین مبین اسلام میباشد. یکی از ارکان اساسی محله در شهری که هویت مذهبی آن اسلامی است، ساخت و سازمان فضایی است که نقش اساسی در نمود باورهای معنوی در زندگی عینی و کالبد محله دارد . این پژوهش با این فرض که ورود ایدیولوژی و اندیشه اسلامی به عرصه ساخت کالبدی فضای زیست انسان، تغییراتی واضح در کالبد آن ایجاد نموده است، با به کارگیری روش توصیفی- تحلیلی و از طریق مطالعه اسنادی و میدانی درصدد تشخیص و بررسی هویت کالبدی در ساخت محله در زمان ورود اسلام به ایران و شناسایی اصول حاکم بر آن است تا از طریق مداخلات طراحانه، بتواند بخشی از هویت آن را شناسایی، احیا و تقویت نماید. بر این اساس با اتکا به منابع نظری و بررسی نمونه های موجود، برای احیای هویت کالبدی در ساخت محله مبتنی برجهان بینی اسلامی اصولی مشخص گردید که این اصول عبارت اند از: وحدت، عدالت، توازن، اندازه و تناسب، سلسله مراتب، امنیت، طبیعت گرایی، حد و حریم، درونگرایی و مرکزیت. سپس این اصول در ساخت محله سراب مشهد به عنوان نمونه مطالعاتی بررسی و سنجش و درنهایت راهبردها و پیشنهادهایی برای احیای هویت کالبدی ساخت محله موردمطالعه پیشنهاد گردیده است. نتایج نشان میدهد ساختار محله سراب که یکی از قدیمیترین محلات شهر مشهد است با اصول حاکم بر محلات شکل گرفته منطبق بر اندیشه اسلامی فاصله زیادی داشته و از طرفی با توجه به فرصتهای موجود در محله امکان ایجاد و تقویت ساخت محله مبتنی بر این اصول هویت بخش وجود دارد. تقویت هویت کالبدی محله سراب مستلزم بازطراحی ساخت کالبدی بر مبنای اصول راهبردی مستخرج از اندیشه و جهان بینی ناب اسلامی است.

هویت کالبدی، اصول، ساخت محله، جهانبینی اسلامی، محله سراب مشهد