بازخوانی نور طبیعی در ایجاد حس معنویت فضای مسجد جامع کرمان

نور بهعنوان عنصر موثر بر قدرت ادراک و جزء لاینفک بصری در جهان هستی، در تمامی اعصار موردتوجه و تقدس بشر بوده که در تمام طول تاریخ معماری هر جزء از بنا در خلال آن تعریف به خصوصی از خود ارایه داده و پا به عرصهی وجود گذاشته است؛ لذا معماری پس از اسلام (با نظر به اصول و قواعد اسلامی) نیز از این قاعده مستثنا نبوده و در راستای ایجاد فضایی معنوی و انتقال حس معنویت و رسیدن به غایت انسانی در لوای حضور پروردگار به مخاطب خود که همان نمازگزار است گامهایی اساسی برداشته است، اهمیت مساله آنجایی رخ مینماید که کیفیت فضایی با بهره گیری از نورگیری طبیعی جای خود را به روشنایی های الکترونیکی داده است که از پیامدهای آن میتوان به تثبیت و سکون فضا اشاره کرد، به منظور درک موارد مذکور ابتدا با مطالعات کتابخانهای مفاهیم نور، معنویت، مسجد و تاثیر متقابل آنها بر یکدیگر را استخراج کرده، در قالب جداول و دیاگرامها ارایه میشود که به جهت انتظام ذهنی صورت گرفته است، در ادامه مسجد جامع کرمان را بهصورت میدانی بررسی کرده، بدین ترتیب بستر تطبیق مفاهیم مستخرج از بخش نخست بر اثر معماری و چگونگی پاسخ اثر معماری بر مخاطب فراهم میآید، بررسیهای حاکی از آن است که روشهای فراخوان نور طبیعی در بخشها و فضاهای مختلف مسجد نظیر ایوان شهری و ورودی، ایوانهای داخلی، صحن و شبستان توسط عناصر و افزونه های معماری چون شباک، در و پنجره های مشبک، روزن، سنگ مرمر، کاشیکاری، مقرنس و کاربندی کیفیتی را به فضا میبخشد که بستر گذار از فضای مادی به معنوی در لوای معنویت فضای مسجد اتفاق میافتد. این پژوهش مبین راه هایی است که میتواند به ارتقاء کیفیت و غنای معنویت فضاهای مساجد منجر شود تا بتواند در راستای حضور هرچه بهتر مومنین و دستیابی به غایت انسانی گام بردارد، لذا توجه به نتایج در برنامهریزی و طراحیهای آتی میتواند به عنوان رهیافتی مثمرثمر باشد.

Keywords:

معماری اسلامی , مسجد , معنویت , نور طبیعی , مسجد جامع کرمان