حسین فلاح - استادیار گروه معماری، واحد بردسیر، دانشگاه آزاد اسلامی، بردسیر، ایران
محمدجواد مهدوی نژاد - دانشیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

انسان ها از زمان برپاسازی نخستین سرپناه های سکونتی تاکنون همواره در پی یافتن راه حل های بهینه جهت ایستایی اجزای ساختمان بودند. سازه های فضایی حاصل پیشرفت فناوری هوایی با ورود به معماری، ساختار پوششی سبک با دهانه های وسیع را در اختیار معماران قرار داد و شبکه هندسی مدولار اجزای سازه ای در مشبک های فضایی، ایده های معماری را با بن مایه ی فرم زا غنا بخشیده است. این نوشتار با هدف کنکاش رابطه معماری و سازه های مشبک فضایی، به بررسی وزن کیفی سازه در فرایند طراحی معماری و تفسیر اصطلاحات سازه به مثابه معماری و سازه فرم زا می پردازد. با توجه به ماهیت موضوع، راهبرد تحقیق با هدف تفسیر شرایط موجود، کیفی و روش تحقیق در این بررسی توصیفی- تحلیلی است. از آنجا که بیان بصری سازه فضایی جزو برنامه زیباشناختی اثر معماری می باشد، با بررسی نمونه های موجود، یافته های اصلی پژوهش نشان می دهد سازه های فضایی معاصر بیش از پیش در بیان معمارانه فضا سهیم می باشند. نمایانی اجزای سازه های مشبک فضایی به شکل شبکه ای حجیم و گسترده در دید بصری ناظر، برتری سازه را به معماری القاء می نماید. گویی فناوری با بار تکنیکی خود به فضای معماری مسلط می شود و بیانی زیبایی شناسانه از سازه را به فضا می بخشد. مفهوم آزادی پلان و تاثیر غالب فرم سازه بر فرم معماری، نقش پررنگ آن را در کیفیت مکانی تاکید می نماید. آشنایی طراحان با فرمول بندی سازه های فضایی مدولار مشبک و بهرهگیری از فرمهای پوشانه های معماری ایرانی از جمله قوس، طاق و گنبد که آنها نیز سازه هایی مدولار بودند، امکان مداخله طراحان را در کشورهای اسلامی در شکل پوششها و از طرفی بهرهگیری از ارزشهای پایدار معماری اسلامی را در بازنمایی نمادها و نشانه های معماری مساجد گذشته با هدف طراحی مساجد معاصر فراهم می آورد.

سازه مشبک فضایی ، معماری ، فرم ، زیبایی شناسی ، کشورهای اسلامی