لیلا گلوی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زاهدان

از دیرباز، به دلایل مختلف، شاعران ترجیح داده اند که مطلب، و بویژه مساله عرفانی مورد نظر خویش را به صورت غیر مستقیم و گاه رمزی بیان کنند. یکی از روش های بیان غیرمستقیم اینگونه مطالب، استفاده از حکایت های تمثیلی است. در چنین اشعاری که معمولا حاوی روایت هستند، کشف معنای باطنی شعر در گرو رمزگشایی از داستان است. در گذشته ادب فارسی حکایت های حاوی تمثیل عرفانی به وفور ملاحظه میشود. با وجود این، در شعر معاصر نیز گاهی میتوان چنین آثاری را یافت. همچنین، تمثیلهای عرفانی قدیم با زبان رسمی و فاخر بیان شدهاند، حال آنکه نمونهای از اینگونه حکایات، شعر فروغ فرخزاد، روزی علی گفت به مادرش است که دارای ویژگی های فولکلور است. در این تحقیق خوانشی عرفانی از شعر مذکور ارایه و تلاش شده است تا اثر مزبور بر مبنای چنین نگرشی رمزگشایی شود. بر مبنای یافته های پژوهش حاضر معلوم شد که به رغم خوانش رایج اجتماعی از شعر مورد نظر و نیز، افشای نیت مولف توسط خود او، مبنی بر طرح مسایل اجتماعی در این اثر، میتوان مبتنی بر نظریات هرمنوتیک، خوانشی عرفانی از حکایت تمثیلی شعر مزبور به دست داد که با مولفه های ساختاری و محتوایی اثر سازگار باشد. اندیشه ها و مفاهیمی همچون بی ارزشی دنیا، اهمیت طلب، شجاعت و عشق عرفانی از جمله مسایلی است که از طریق تاویل خاص در این شعر ملاحظه میشود.

تمثیل عرفانی، فولکلور، شعر معاصر، فروغ فرخزاد