هایده عچرش - کارشناسی ارشد زبان وادبیات عرب دانشگاه امیرالمومنین (ع) اهواز

در حوزه علم بیان، بحث مجاز به واسطه طرق و شیوه های گوناگون معنی واحد را با تصویرگری های متنوع همراه با اختلاف در وضوح در ذهن مخاطب متجلی می کند زیرا لازمه صورت های گوناگون مجاز، برخورداری از عنصر خیال است و بدین ترتیب سخن غیرمخیل از حوزه علم بیان خارج می شود. بارزترین نمونه های تاریخی با این شیوه بیانی را پس از قرآن می توان در کلام سلاله خاندان رساله؛ زهرای مرضیه (س) و عالمه سریر امام زینب کبری (س) جستجو کرد. این دو بانوی ادیب و فرهیخته با ایراد خطبه هایی در مدینه و شام مفاهیم و مضامین بلند عرفانی؛ سیاسی و اجتماعی را در پوششی از مجاز چنان به گوش جهانیان ابلاغ کردند که آثار اعجاب و تحیر همچنان در اذهان تاریخ پایدار مانده است.نگارنده در این مقاله سعی دارد پس از تعریف حقیق و توضیح مجاز به چهار شکل لغوی مفرد و مرکب هر کدام با تقسیمات مرسل و بالاستعاره همراه با بیان علاقه های کلی و جزءی ؛ سببی و مسببی؛ حالی و محلی؛ لازم و ملزوم: بد و مبدل ... و نیز مجاز عقلی با علاقه های اسناد به زمان ؛ مکان ؛ مصدر؛ فاعل و مفعول ... ویژگیی مجاز را از جهت ایجاز؛ کارکرد دینی و تنوع بررسی و در نتیجه هماهنگی و هم راستایی مجازات میان خطبه های فدکیه؛ عیادت؛ شامیه و کوفیه دو بانوی اندیشمند و ادیب را با شیوه تطبیقی - تحلیلی اثبات و پرده از نبوغ علمی و ادب بلاغی ایشان بردارد.

مجاز ؛ فدکیه؛ شامیه؛ عیادت؛ کوفیه، تطبیق