بررسی رابطه قاعده عدل و انصاف و قاعده قرعه

استفاده از عدل و انصاف و قرعه از زمان های گذشته در بین اقوام و ملل مختلف رایج بوده و امروزه نیز گسترش زیادی پیدا کرده است. به عنوان نمونه قبل از اسلام در جریان عدل و انصافی که در نصاری بود، باعث هدایت آنها شد. زیرا آنان با برتر دیدن اسلام منصفانه آن را بر دین خود ترجیح داده و ایمان آوردند. بعد از اسلام نیز این امر در میان مردم رواج داشت و امروزه قاعده ی عدل و انصاف و قاعده ی قرعه در جوامع مختلف کاربرد فراوانی دارد.با توجه به اهمیت و کاربرد و نزدیکی زیاد قاعده های مذکور، محقق در این تحقیق، بنا دارد رابطه این دو قاعده در فقه مورد بررسی قرار داده است.اطلاعات مورد نیاز از طریق فیش برداری از کتب متعدد فقهی حقوقی و با بهره گیری از نرم افزارهای تخصصی مانند لوح فشرده المعجم الفقهی، جامع فقه اهل البیت (ع) گرد آوری شده است. مدارک و مستندات و ادله قاعده ی عدل و انصاف و قرعه عبارتند از: الف)کتاب: قرآن کریم در آیاتی به عدل و انصاف و قرعه اشاره دارد که خداوند در آن انسان را به عدل و انصاف و قرعه دستور می دهد. ب)سنت: روایات وارده در باب عدل و انصاف و قرعه به دو دسته عام و خاص تقسیم می شوند. همچنین با مطالعه تاریخ، این نتیجه حاصل می شود که بارها معصوم (ع) اقدام به انجام عدل و انصاف و قرعه نموده است یا عمل دیگران را تقریر و با آن مخالفتی نکرده است. این امر نشان دهنده ی آن است که عمل به عدل و انصاف و قرعه نیکو و پسندیده است. ج)بنای عقلا: بنای عقلا و رفتار خرد مندان این است که در امور مشتبهه و موارد مورد اختلاف، که دلیلی برای ترجیح یک فرد یا افراد بر دیگران وجود نداشته باشد، به عدل و انصاف و قرعه رجوع می گردد که در این جا باید با هوشیاری و ظرافت خاصی بین این دو قاعده تمیز داده شود. براساس قاعده ی عدل و انصاف در تمام جاهایی که امور مالی مردد و مبهم می شود، قرعه نمیزنیم بلکه تنصیف می کنیم و شارع آن را منع نکرده است و دلیل دیگر روایات کثیره ای است وجود دارد.

Keywords:

قاعده , عدل , انصاف , قرعه