کاربرد آیات قرآن در تاریخ بیهقی

سبک ادبی که بیهقی در نوشتن کتابش به کاربرده، آن را در میان تمام آثار تاریخی زبان فارسی ممتاز کرده است. بیهقی شیوه تاریخنگاری خود را بر پایه علم حدیث اسلامی میداند و ازنظر وی تاریخنگاری وی با آنچه دیگران بهعنوان تاریخ مینویسند، متفاوت است. این کتاب هم از حیث نثر پارسی و هم تاریخ نویسی مزیت های فراوانی دارد و کتابی اخلاقی و آموزنده است. ازآنجا که یکی از خصیصه های مهم نثر دوره بیهقی استفاده از آیات و احادیث است، سعی نگارنده در این مقاله بر آن بوده تا تاریخ بیهقی را از حیث کاربرد آیات قرآن به شیوه ی توصیفی -تحلیلی موردبررسی قرار دهد. لذا پرسش اصلی که مطرح میشود: این است که هدف بیهقی از کاربرد آیات فقط جنبه زینتی داشته یا کاربرهای اخلاقی و تعلیمی نیز داشته است بیهقی هرکجا لازم دیده حاصل سخن خویش را به وسیله ی آیات برجسته کند، آیات را در جملات خود ذکر کرده مانند: و چون توان دانست که در پردهی غیب چیست عسی ان تکرهوا شییا و هو خیر لکم. گاهی بیهقی در عین کمال ایجاز حق مطلب را ادا کرده است که نمودار وقتشناسی و توانایی او در نویسندگی است. برای مثال در حکایت افشینو بودلف، آنجا که احمد بن ابی داود با دل شوره نزد امیر میرود: امیر گفت: یا عبداالله چرا دیر آمدی ...چون این بشنیدم متحیر شدم... گفت خبر نداری که چه افتاده است گفتم ندانم گفت: انا الله و انا الیه راجعون. بیهقی با ذکر این آیه عمق فاجعه را بیان کرده که جریان افشین تا چه حد حتمی است و به زیبایی به کمک یک آیه توانسته ماجرا را تشریح کند. نتیجه این تحقیق حاکی از آن است که بیهقی از آیات و احادیث علاوه بر بهرهگیری بهعنوان رکنی زینتی که مرسوم آن دوره بوده، برای کاربردهایی اخلاقی و تعلیمی نیز بهره گرفته است ولی جنبه زینت و آراستن کتاب بیشتر از جنبه اخلاقی و تعلیمی آن مدنظر بیهقی بوده است.

Keywords:

آیات قرآن , تاریخ بیهقی , ابوالفضل بیهقی , کاربرد اخلاقی , کاربرد زینتی