بررسی ساختاری نامه های تاریخ بیهقی و مقایسه ی آن با عتبه الکتبه و التوسل الی الترسل

تاریخ بیهقی یکی از آثار ارزشمند زبان فارسی است که نه تنها از جنبه ی تاریخی اهمیت بسیار دارد، بلکه ارزش ادبی آن نیز، همپای ارزش تاریخی آن و شاید در مواردی بیش از آن است. موضوعات مختلفی که در این کتاب مطرح گردیده، دستمایه ای برای نویسندگان است تا بهطور مفصل به بررسی موردی آنها بپردازند. شیوهی نامه نگاری و محتوا و مخاطب نامه های آن، یکی از مواردی است که کمتر بدان پرداخته شده است. بیهقی در موقعیت های مختلف، به شیوههای متفاوت به این نامه ها اشاره کردهاست. عتبه الکتبه نیز مجموعهای است از منشآت منتجبالدین بدیع اتابک جوینی، منشی سلطان سنجر سلجوقی و رییس دیوان رسایل او. منشآت او در این اثر، سرمشق انشا و فصاحت بوده است. التوسل الی الترسل نیز به مانند عتبه مجموعه ای است از منشآت به خامه ی بهاءالدین محمدبن موید بغدادی منشی علاءالدین تکش خوارزمشاه، که در قرن ششم به رشته ی نگارش درآمده است و به گفته ی نویسنده ی آن، در بیانش شیوه ای جامع همه ی ابواب برگزیده و تنها بر یک شیوه اکتفا ننموده است و گاه بر پی مطبوع رفته و گاه رعایت مصنوع کرده. در این مقاله نگارنده کوشیده است از نظر ساختاری به بررسی و مقایسه ی نامه های موجود در تاریخ بیهقی با عتبه الکتبه و التوسل الی الترسل بپردازد. مهمترین نکاتی که در این بررسی به آن توجه شده است عبارتند از: بررسی سبک نامه های تاریخ بیهقی با دو کتاب دیگر؛ انواع نامه به لحاظ فرم و ساختار؛ بررسی آغاز و انجام نامه ها و محتوای نامه ها. در پایان نیز نموداری از درصد نامه ها و انواع آن ارایه شده است.

Keywords:

تاریخ بیهقی , عتبه الکتبه , التوسل الی الترسل , نامه ها , ساختار , محتوا