زهرا ترک زاده آرانی - دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی دانشگاه قم
رضا جعفری هرندی - دانشیار گروه علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه قم

هدف از نگارش این مقاله، بررسی تطبیقی آرای تربیتی امام محمد غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی -فیلسوفان بزرگ اسلامی- است. روش بررسی و مطالعه از نوع توصیفی-تحلیلی است. نتایج تحقیق نشان داد که امام محمد غزالی بیشتر به مسایل دینی پرداخته، ولی خواجه نصیرالدین طوسی علاوه بر آن، توجه زیادی به کاوش در طبیعت و افلاک یعنی گرایش بیشتری به مسایل دنیوی و علمی دارد. غزالی تربیت را تدبیر نفس از طریق اعتدال بخشی به قوا و تمایلات از طریق معرفت میداند، ولی خواجه تربیت را مراقبت از نشو و نمای آدمی در مسیر طبیعی او به سوی کمال میداند. غزالی هدف تربیت را، سیر روح و باطن انسان به سوی حق و وصول به انس و قرب الهی ذکر میکند. خواجه عمده ترین تربیت را اعتدال میان قوای سه گانه ی آدمی -شهویه، غضبیه و ناطقه- میداند، ولی هر دو صاحبنظر در انتخاب هدف تربیت، بر رسیدن به حقایق تاکید میکنند. رسیدن به اراده از طریق تفکر یا گذشتن از تجربه به شهود و پرورش عقل روش تربیتی غزالی است، اما خواجه در روش تربیتی خود، به پیروی از طبیعت فرد توجه ویژه دارد. هر دو در روش تربیتی، مربیان را به استفاده از نظریه ی عادت سفارش کرده اند. غزالی در بحث از اخلاقیات، به تصفیه ی غرایز و تغییرپذیری اخلاق اشاره میکند و پیامبران (علیهم السلام) را بهترین الگوی اخلاق مطرح میکند، ولی خواجه در اخلاق، بحث فضیلت و رذیلت را مطرح میکند و فضیلت را اعتدال در قوای حکمت، شجاعت و عدالت دانسته و رذیلت را افراط یا تفریط در قوای سه گانه میداند.

آرای تربیتی، امام محمد غزالی، خواجه نصیرالدین طوسی، تربیت، اخلاق