اسماء سالاری - استادیار گروه حقوق، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه زابل، زابل

حقوق بین الملل، نظامی است که همواره کوشیده است تا حد ممکن روابط میان تابعانش را قاعده مند سازد. بسته به منافعی که از دولتها در حوزه های مختلف چون مخاصمات مسلحانه، دریاها، تجارت بین الملل، سرمایه گذاری، محیط زیست تحت تاثیر قرار میگیرد، سرعت و حدت قاعده سازی کم و زیاد میشود. به همین ترتیب ابزار تنظیم روابط نیز از انعقاد معاهدات لازم الاجرا تا اسناد توصیه ای غیرالزامی متغیر میگردد. در این نوشتار با رویکرد توصیفی- تحلیلی به اسناد بین المللی در می یابیم که ظرفیتهای حقوق بین الملل در تشویق یا الزام دولتها در حفاظت از محیط زیست در قالب حقوق سخت و حقوق نرم قابل دسته بندی است؛ به این معنا که در قلمروهایی که کسب موافقت دول آسان تر است قواعد الزام آور وضع میشود و در موضوعاتی که جدید هستند یا به جهت تضاد با منافع اقتصادی دولتها نسبت به قاعده مندشدن مقاومت دارند، حقوق بین الملل رهنمودهایی را در اعلامیه ها و بیانیه های زیست محیطی ارایه میدهد که الزامآور نیستند اما ممکن است در بلندمدت به یک قاعده الزامآور تغییر وضعیت دهند. در مجموع، مهم آن است که چه در وضعیتی که دولتها با شکل گیری قاعده جدید موافقند و چه در وضعیتی که مخالف پذیرش تعهد بین المللی جدید هستند، حقوق بین الملل اجازه نمیدهد تا دول دغدغه های زیستمحیطی را کنار بگذارند.

حقوق بین الملل، حقوق سخت، حقوق نرم، محیط زیست، قاعده