سیدمهدی حسینی - استادیار اقتصاد کشاورزی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران
الهه بهشاد - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته سیاست و توسعه کشاورزی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران
علی جعفری بیرجندی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی آب، دانشگاه زابل، ایران

مدیریت مناسب منابع آب یکی از مهم ترین عوامل موثر بر توسعه اقتصادی است و در کشاورزی مناطق خشک و نیمه خشکی مشابه ایران این مسیله محسوس تر است. در کشاورزی این مناطق، آب کالایی کمیاب بوده در نتیجه تخصیص بهینه ی آن باید مورد توجه و بررسی قرار گیرد. از این رو ضرورت برنامه ریزی، کنترل و مدیریت بهینه کاربرد آب جهت ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضای آب اجتناب ناپذیر می باشد. به همین دلیل باید به انتخاب الگوهای کشت و برنامه های آبیاری توجه خاصی کرد. انتخاب الگوهای کشت بهینه ضمن فراهم آوردن شرایط جهت مصرف بهینه آب، موجب افزایش راندمان آبیاری، افزایش عملکرد محصولات، حفظ و بهبود خصوصیات و ویژگی های خاک، افزایش سطح درآمد خانوار، جلوگیری از مهاجرت خانوارها از روستا به شهر و بالاخره توسعه کشاورزی و اقتصادی و اجتماعی گردیده و در نتیجه گامی مهم در جهت رسیدن به کشاورزی پایدار می باشد. محدوده مطالعاتی واحد عمرانی یک هامون با سطحی معادل 13000 هکتار در منطقه شرق کشور و جنوب قرار دارد. در این پژوهش ابتدا میزان تبخیر و تعرق گیاه مرجع با روشهای استاندارد محاسبه می گردد که جهت محاسبه این پارامتر از نرم افزار Cropwat8 استفاده شده است. اساس محاسبه این نرم افزار، فرمولها و استانداردهای نشریه FAO56 میباشد. با توجه به نتایج حاصل از مقایسه اقتصادی الگوهای کشت پیشنهادی، نشان داده شد که الگوی کشت شماره 3 که بالاترین ارزش افزوده هر مترمکعب آب مصرفی را داشته به عنوان الگوی بهینه انتخاب گردید. در اسناد ارایه شده دبی دستابه برای مزارع 5 هکتاری واقع در گروه های هم آب 9,5 لیتر در ثانیه در نظر گرفته شده است، دبی طراحی برای حوضچه های گروه های هم آبی که سطوح آنها کمتر از 20 هکتار می باشد، معادل 30 لیتر در ثانیه و برای حوضچه هایی که سطوح بیشتری را تحت پوشش دارند معادل 35 لیتر در ثانیه در هکتار در نظر گرفته می شود. بر این اساس در نرم افزار WATER GEMSE کل گروهای هم آب به دو گروه متناسب با تعداد گروه ها هم آب واقع در هر روستا تقسیم بندی گردید. به این ترتیب در روستاه های که دو گروه هم قرار دارد در 12 ساعت اول یک گروه و در 12 ساعت دوم گروه هم آب دوم تامین آب می گردد و در روستاهای دیگر متناسب با تعداد گروه های هم آب تقسیم بندی صورت گرفته شده است. و شبکه توزیع بر اساس روش آبیاری موضعی در مزارع از نظر هیدرولیکی و تامین فشار مورد نیاز مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت و اقطار لوله های شبکه انتقال و توزیع محاسبه گردید.

توسعه اقتصادی، عرضه و تقاضای آب، انتخاب الگوهای کشت، هامون