مرضیه گنجعلی دارانی - دانشجوی کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه قم
حمیده عبداللهی - استادیار دانشگاه قم، دانشکده الهیات
سید محمد جواد وزیری فرد - دانشیار دانشگاه قم، دانشکده الهیات

قاعده دفع افسد به فاسد از جمله قواعد فقهی و اصطیادی است که در هنگام تزاحم دو مفسده در حالت اضطرار و در مقام امتثال جاری می گردد. فقها مرجحاتی برای حل تزاحم بیان نموده اند که در حقیقت همه ی آنها بیانگر این مطلب است که مطمین ترین راهکار برای برون رفت از حالت تزاحم آن چیزی است که در نزد شارع مهم تر و تامین کننده ی بیشترین مصلحت است و از نظر عقل در هنگام تزاحم دو مفسده، فاسد بیش از افسد موافق با مذاق شارع و روح امتنانی قواعد فقهی مربوط به حالت ضرورت می باشد و به بیانی ارتکاب افسد نوعی تجاوز از حد و مرز تعیین شده برای ارتفاع حالت اضطرار می باشد. در این نوشتار با بررسی آیات قرآن ، روایات و سیره ی ایمه ی معصومین و مصادیقی که فقهای اهل سنت و امامیه بیان داشته اند به این نتیجه رسیده ایم که اند به این نتیجه رسیده ایم که در هنگام تزاحم و حالت اضطرار توجیه کننده ی انجام افسد نمی باشد.

حرمت ارتکاب افسد، اباحه انجام فاسد، تزاحم دو حرام