محمدابراهیم امین - مدیر عامل و رییس هییت مدیره بیمه البرز
سحر کمالخانی - کارشناس بیمه البرز

تامین اجتماعی به عنوان یک سیستم یا سامانه قانونمند با هدف های مشترکی در کشورهای جهان تحت نظام های گوناگون سیاسی و اقتصادی سازمان یافته است اما در راه تحقق اهداف و نحوه عملکرد، این سامانه در هریک از کشورهای جهان به طرز خاصی عمل می کند. مسایلی مانند بیمه بازنشستگی، بیمه از کارافتادگی، مستمری بازماندگان و مسایل دیگری از این نوع، مهم ترین و شاخص ترین اهداف ساختار تامین اجتماعی در بیشتر کشورهای جهان است که با شیوه های گوناگون اعمال می شود. ولی آنچه مسلم است این است که در تمامی این عملیات، خطری با احتمال وقوع متغیر تحت پوشش قرار می گیرد. برای مثال در بیمه های بازنشستگی فرد طی دوران کاری خود حق بیمه ای را به تناسب از حقوق خویش پرداخت می کند. اگر برای مثال پس از 30 سال خدمت، خود در قید حیات باشد بیمه ای که خریداری کرده است نوعی بیمه تشکیل سرمایه با بیمه عمر به شرط حیات محسوب می شود که سرمایه به صورت مستمری به وی پرداخت می شود. این نوع بیمه ها غالبا چند نفره هستند، یعنی در صورت فوت کارکن، مستمری تا زمان هایی که قطعا در بیمه ها و قراردادها و قوانین مربوطه تعریف شده است به وابستگان فرد از جمله همسر و فرزندان وی پرداخت می شود. مثلا ممکن است در قرارداد تعریف شده باشد که به فرزندان ذکور زیر 18 سال و فرزندان اناث تا زمانی که ازدواج نکرده اند مستمری پرداخت گردد. به هر حال این جزییات به هر شکلی که تعریف شود در ماهیت فعالیت بیمه ای انجام شده خللی وارد نخواهد کرد. در حالت دیگر اگر فرد قبل از 30 سال فوت کرده باشد مستمری به بازماندگان وی که در قرارداد بیمه تعریف شده، پرداخت می شود که در واقع در این حالت ما با نوعی بیمه عمر به شرط فوت روبه رو هستیم. در این بین غالبا انواع مختلفی از بیمه های حوادث و از کارافتادگی و درمان نیز در قالب یک بیمه بازنشستگی تعریف شده است که بر پیچیدگی موضوع افزوده است به عبارت دیگر بیمه بازنشستگی ترکیبی از انواع بیمه های عمر و حوادث است که غالبا بیمه های درمان نیز به همراه آن ارایه می شود شاید آن چیزی که این نوع بیمه را از انواع دیگر بیمه متمایز کرده است به نحوه که انواع سازمان ها و صندوق های بازنشستگی به طور تخصصی به آن پرداخته اند نحوه پرداخت حق بیمه این بیمه ها باشد در این بیمه ها کارکن و کارفرما و در برخی موارد دولت ها در پرداخت حق بیمه دخیل هستند آن هم از این لحاظ که در برخی موارد دولت ها در پرداخت حق بیمه دخیل هستند آن هم از این لحاظ که در برخی موارد به دلیل نسبت بالای خسارت، کارکنان به تنهایی قادر به تامین هزینه های حق بیمه نیستند و دولت ها به منظور توسعه رفاه عمومی، گسترش بهداشت و درمان و.. ناگزیر به انجام اقداماتی در این زمینه هستند و این نحوه برخورد با مسیله و از طرف دیگر بعضا اجباری بودن این نوع بیمه ها به آن ها جنبه ها حمایت می دهد. آنچه در این مقاله به عنوان یک دغدغه ذهنی بررسی شده است این که بخش عمده ایی از فعالیت های بیمه که جزو بیمه های زندگی هم محسوب می شود، در قالب مجموعه فعالیت های صندوق های بازنشستگی و سازمان تامین اجتماعی انجام می گیرد که در آمار مربوط به بررسی وضعیت بیمه در کشور به هیچ عنوان محاسبه نمی شود در حالی که ضریب نفوذ بیمه در ایران 1/3 است و در مورد بیمه های زندگی زیر 1% است تفاوت فاحش با شاخص های جهانی یعنی 7/5 و 4/5% دارد. دلیل عمده این است که بخش قابل توجهی از فعالیت های بیمه ای در قالب صندوق های فعال در قلمرو نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی صورت می گیرد.در برخی کشورها مانند فرانسه پس از اجرای برنامه خصوصی سازی دولت بخشی از بازنشستگی و قسمت مهمی از بیمه های درمانی اجتماعی را به شرکت های خصوصی بیمه واگذار کرده است.

حق بیمه، ریسک، ضریب نفوذ بیمه، تامین اجتماعی، بیمه های بازرگانی، بیمه بازنشستگی