زیبا خیراله پور

در حالی که تمدن ایرانی در عصر بویه ی به اوج شکوفایی خود رسیده بود ، منازعات فرقه ای که خلافت عباسی با به قدرت رساندن سلجوقیان در ایران به راه انداخت ، منجر به کند شدن رشد علوم عقلی گردید و با تاسیس نظامیه ها که مخصوص دانشجویان مذهب شافعی بود ، علوم و معارف اسلامی در زمینه معارف نقلی به شکوفایی رسید و در زمینه علوم پایه و ریاضیات هم دانشمندان ایرانی خارج از محیط نظامیه ها با مطالعات علمی ارزنده به توسعه و تحکیم دانش ریاضی و نجوم بویژه در علم مثلثات و تحلیل عددی پرداختند و اخترشناسانی چون خیام و خازنی با اصلاح گاهشماری و تولید ادوات نجوم و مکانیک که نیازمند به دانش ریاضی عمیقی بود منجربه ابداع و نوآوری شدند . مقاله به طرح این سوال که ریاضیدانان عصر سلجوقی چگونه ریاضیات را کاربردی کردند پرداخته است . با مطالعه تحقیقات قبلی دستاورد این نوشتار براین شد که ریاضیدانان این عصر در مسیر دانشمندانی چون خوارزمی ،بوزجانی و ابو نصر منصور و دیگران قرار گرفتند بدین ترتیب باعث استمرار شکوفایی و توسعه علوم تجربی و ریاضیات بخصوص در اختر شناسی در ایران شدند و در عین حال به تثیبت وکیفی وکاربردی شدن این دانش همت گذاشتند. نظریه تاریخی این پژوهش که در کتاب تاریخ اموزش و پرورش در عصر سلاجقه و جانشینان ایوبی و زنگی آن ها آمده است این که علت این تعالی علوم پایه در ایران عصر سلجوقی ، ریشه های ایرانی علم در حوزه حاکمیت سلاجقه است که علی رغم محدویتی که فرقه شافعیه برای مطالعات و علوم عقلی بوجود اوردند ، پیوستگی و استمرار تمدن ایرانی در دوره سلاجقه اتفاق افتاد

تمدن ایرانی ، ریاضی ، سلجوقی ، خیام ، خازنی، اسفزاری