هاله دلاوری - کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
احسان فرهادی شوربلاغی - دانشجوی دکترای روانشناسی بالینی دانشگاه علم و فرهنگ تهران

توجه به ظاهر در چارچوب اجتماعی، امری بهنجار، پسندیده و حتی در حد متعادل نشان دهنده ی سلامت روانی است، اما در جوامع امروزی به علت تاکید بیش از حد بر زیبایی و تصاویر ارایه شده در مجله های مد، سینما و رسانه ها، این توجه خصوصا در بین زنان شکل افراطی به خود گرفته است. به گونه ای که تقریبا همه ی زنان حداقل یکبار در زندگی احساس شرم و نارضایتی از ظاهر خود داشته اند و این امر مختص قشر خاص، طبقه ی اجتماعی و سطح تحصیلات خاصی نمیشود(.(1 این قبیل اشتغالات ذهنی می تواند موجب گسترش یک تصویر تحریف شده از بدن و خود شده و حتی به گونه ای پیشرفت کند که زمینه ی ابتلا به اختلال بدشکل انگاری بدنی را فراهم سازد(.(2 بنابراین، تعجب انگیز نیست که سالانه، میلیونها نفر برای جراحی زیبایی داوطلب شوند(.(3 دانشمندان علوم اجتماعی دریافته اند که مردم، زیبایی ظاهری را با ویژگی های شخصیتی پسندیده هم چون هوش، شایستگی، دلپذیر بودن و پذیرش اجتماعی ربط میدهد، که سبب افزایش اضطراب آنان میشود. این جراحی ها بیشتر برای از میان بردن ناخشنودی افراد از ظاهر خود و گاهی افزایش عزت نفس انجام میشود. عزت نفس پایین و تصویر بدنی منفی معمولا استرس هایی را برای فرد به دنبال دارد که فردبرای غلبه بر آنها راهبردهای مقابله ای خاصی را به کار می گیرد. یکی از راهبردهای حفظ عزت نفس استفاده از مکانیسم های دفاعی است(.(4 از این رو، درک و شناخت ویژگی های شخصیت اهمیت دارد. بنابراین جراحی زیبایی را می توان پیامد یک الگوی روان شناختی معین دانست. به عبارتی میتوان گفت ممکن است مکانیسم های دفاعی نوروتیک به صورت ناهشیار استفاده شود5(. همچنین می توان گفت برای افراد داوطلب جراحی زیبایی، پیگیری زیبایی از طریق جراحی یک کناره (گیری روانی از واقعیت )مکانیسم دفاعی( است، به طوری که فرد با اعتقاد به این به این موضوع که قادر است خودش را از نو بسازد، با توهم خودسازی، از واقعیت عقب نشینی و کناره گیری می کند ) 6(. در شرایط مطلوب این بیماران درصدد روان درمانی بر می آیند تا ماهیت حقیقی احساسات نوروتیک مبنی بر بی کفایتی خود را دریابند، در غیر این صورت با تداوم این مشکل ممکن است بیمار به اختلال افسردگی یااضطراب مبتلا شود. افزون بر این، مطالعات نشان دادهاند که بعضی حالات روانی مثل افسردگی و اضطراب وروان پریشی و افرادی با اختلال شخصیت اسکیزویید و پارانویید، نمایشی و افسردگی گزینه های نامناسبی برای جراحی های زیبایی محسوب میشوند