بررسی توزیع عمودی گرد و غبار ناشی از طوفان درخاورمیانه با استفاده از مدل NAAPS مورد: سیستان ایران

آلایندگی محیط های جغرافیایی بوسیله هواویزه ها و گرد و غبار ناشی از طوفان در خاورمیانه بویژه در سالهای اخیر به یکی از معضلات زیست محیطی در این منطقه تبدیل شده که بدون شک همکاری های بین منطقه ای و استفاده از تجربیات بین المللی در حل آن را اجتناب ناپذیر نموده است.مرکز تحقیقاتی نیروی دریایی NRL در مونتری کالیفرنیا یک سامانه اجرایی برای پیش بینی توزیع سه بعدی گرد و غبارسولفات و هواویزه های دود جهت کره زمین و منطقه جنوب غربی آسیا با استفاده ماهواره مختلف تهیه نموده است. این مدل به نام سیستم پیش بینی و تجزیه و تحلیل هوا ویزه های نیروی دریایی(NAAPS)نام گذاری شده بررسی دقیق و شبیه سازی حرکت گرد و غبار و جهات اصلی باد، رطوبت نسبی و تغییرات لایه مرزی یا تغییر شرایطی نظیر عبور یک مسیر جبهه ای را می دهد. هدف این مطالعه که در منطقه سیستان در شرق ایران به عنوان یکی از کانون های اصلی بحران پدیده طوفان گرد و غباری صورت گرفته است، برآورد تغییرات تمرکز غبار،دید اپتیکی با توجه به سمت و سرعت باد با استفاده از این مدل می باشد.دوره مطالعه سالهای 2003 تا 2005 و همزمان با وزش طوفان های مهیب 120 روزه (ماه ژوئن تا سپتامبر)می باشد. سری های زمانی تمرکز غبار، سولفات ،عمق اپتیکی و جهت و سرعت مورد تحلیل قرار گرفت نتایج حاصل از « ارتفاع – زمان » بادهای مرتبط با آن در سطوح مختلف جوی در قالب نمودارهای تفسیر این داده ها نشان می دهد که بادهای 120 روزه بر خلاف مطالعات پیشین که گرد و غبار جوی را بیشتر پدیده ای مربوط به سطح زمین تلقی نموده اند، تا سطوح حتی بالای 300 هکتوپاسکالی (حدود 10 کیلومتری ) را با ذرات میکرونی غبار آلوده می سازد. نتایج مطالعه شبانه روزی ( 4 نوبت) داده ها طی دوره وزش بادهای 120 روزه نشان از تغییرات شدید مرز عمودی پیلوسفر و لایه مرزی در ارتفاعات مختلف جوی را دارد. در موارد استثنائی تمرکز گردو غبار حتی تا ارتفاع 200 هکتوپاسکالی نیز مشاهده گردید هر چند حداکثر تمرکز گرد وغبار مربوط به سطوح پائینی جو است. در شرایط شدید ترین تمرکز گرد و غبار سطوح مختلف جو که با حداکثرمحدودیت عمق اپتیکی توأم بوده ، اکثراً در سطوح فوقانی جو جریانات باد غرب به شرق و درسطوح میانی و پائینی جریانات شمال غربی حاکم بوده است. در زمان غلبه جریانات شمالی و شمال شرقی در سطوح میانی و پائینی جو تمرکز گردو غبار از درجات کمتری برخوردار بوده است. حداکثر عمق اپتیکی ناشی از گردو غبار در محیط به 2 می رسد که در مقایسه با طوفانهای گرد وغباری صحرای آفریقا، بیابان گبی و ربع الخالی عربستان از شدت نسبتاً کمتری برخوردار است. تغییرات مرزی عمودی توزیع گردو غبار در جودارای یک سیکل شبانه روزی بوده و حداکثر گسترش عمودی آن تحت تاثیر گرمایش زمین و همرفت ناشی از آن طی ساعات میانی روز و حداقل آن در نیمه های شب مشاهده می شود که توأم با شرایط سکون و نشست گردو غبار در محیط است. بیشترین حرکات انتقالی گردو غبار در روز انجام می شود.

Keywords:

سیستان , طوفان های گرد و غبار , هواویزه , عمق اپتیکی , بادهای 120 روزه , مدل ناپز( NAAPS)