محمود قدیری - استادیار دانشگاه پیام نور، دانشکده علوم اقتصادی و اجتماعی، مرکز اردک

کاهش بحران و نیل به توسعۀ پایدار و جوامع تاب آور نیازمن د شناخت و تبیین درستی از ماهیت و ابعاد چندگانۀ اجتماعی- فضایی آسیب پذیری جوامع و مکانها در برابر مخاطرات طبیعی (زلزله) می باشد. در این ارتباط، شواهد و مطالعات موجود نشان دهنده توزیع و تمرکز آسیب پذیری بیشتر در بین خانوارها و محلات جنوبی کلانشهر تهران می باشد. مسئله ای که نیازمند تحلیل و تبیین مناسبی برای هدایت سیاستهای مدیریت بحران می باشد. از این رو، این پژوهش برای تببین مسئلۀ فوق الذکر، پاسخ به این سوال علمی را پی گرفته است که : افتراق اجتماعی- فضایی آسیب پذیری کلانشهر تهران در برابر خطر زلزله چگونه قابل تبیین می باشد؟ جهت تبیین تئوریک مسئله و پاسخ به سوال پژوهش، سه دیدگاه تبیین کننده زیستی - فیزیکی، ساخت اجتماعی و ترکیبی و نظریه های ذیل آنها شناسایی و تحلیل تطبیقی گردیدند. با محوریت دیدگاه دوم، چارچوب نظری و مدل مفهومی تبیین مسئلۀ تحقیق تدوین و بر اساس آن فرضیۀ پژوهش بدین شکل ارائه گردید که : افتراق اجتماعی- فضایی آسیب پذیری با جدایی گزینی و سکونت خانوارهای متفاوت از نظر«پایگاه اقتصادی - اجتماعی » در محلات مختلف ارتباط دارد . بطوریکه، خانوارهای محلاتی که از پایگاه اقتصادی - اجتماعی پایین تری برخوردارند، از میزان آسیب پذیری بالاتری برخوردارند. برای داوری تجربی فرضیۀ تحقیق, در چارچوب روش تحقیق رابطه ای (کمی - پیمایشی )، از روش «علی - مقایسه ای » و «همبستگی » استفاده گردید لذا، با تعیین واحد تحلیل « همبستگی » و « مقایسه ای کوکران، حجم خانوارهای نمونه بدست آمد؛ سپس با طبقه بندی محلات کلانشهر تهران در چهار طبقه و انتخاب تصادفی یک محله از هر طبقه؛ خانوارهای نمونه به روش سیستماتیک به نسبت از محلات نمونه انتخاب شدند . داده های مورد نیاز نیز از طریق پرسشنامه های خانوار و برداشت میدانی، گردآوری و از طریق آمار توصیفی و استنباطی تحلیل گردیدند.

زلزله، کلانشهر تهران، افتراق اجتماعی- فضایی آسیب پذیری