داود صارمی نایینی - دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکده ادبیات
مهدی فلاح مهنه - دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکده ادبیات
مجتبی سلطانی - دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکده ادبیات
سعید صداقتی - دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکده ادبیات

مقاله حاضر که حاصل یک برنامه پژوهشی (میدانی ،کتابخانه ای ) است، نخست به طور خلاصه به بررسی و چگونگی ارتباطات میان دو منطقه جنوب شرق ایران و بخش هایی از شبه قاره هند (پاکستان) از دوران پیش از تاریخ تا کنون می پردازد وسپس سعی در نشان دادن مشابهتهای فرهنگی دو منطقه در زمینه معماری مساجد و عناصر و تزیینات وابسته خواهد شد.شاید به جرات بتوان گفت که اشتراکات فرهنگی میان دو منطقه به دلیل وجهواد ر یا اه رتباطی زمینی، مشابهت های محیطی و آمیختگی قومی از هزاره های سوم پیش از تاریخ تا عصر حاضر قابل ردگیری است؛ از مهمترین این دلایل نقش این منطقه به عنوان حلقه ارتباطی بین ت مدنهای شرق و غرب است. برای نمونه مطالعات باستان شناسی صورت گرفته در جنوب شرق ایران و همچنین مناطقی از پاکستان و دره سند ارتباطات را از دوران پیش از تاریخ تایید کرهدایه یو سفرنامه که توسط سیاحان اروپایی در سدههای اخیر نگاشته شده امتداد استفاده از این راههای باستانی را به ما گوشزد می کند. آنچه در این پژوهش حائز اهمیت است اینکه مساجد موجود در بلوچستان ایران از نظر معماری مساجد و ترکیب عناصری آنها بیش از آنکه متاثر از معماری فلات مرکزی ایران باشند دارای اشتراکات قابل توجهی با معماری مساجد شبه قاره (بویژه پاکستان) میباشند. در این مقاله کوشیده شده است تا با ترسیم اشتراکات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی میان دو منطقه و تاثیر پذیری این آثار و رمز و راز موجود در آنها را بخصوص درتزیینات بررسی گردد.

معماری، مسجد، دوره اسلامی، ایران، بلوچستان، شبه قاره، پاکستان