سیده عاطفه بقایی - دانشجوی دکترای زبانشناسی، دانشگاه بوعلی سینا،

در سببی مستقیم اثرگذاری سبب بر مسبب به طور مستقیم است و در غیرمستقیم، این اثرگذاری با واسطه انجام میگیرد. براساس چارچوب نظری دبیرمقدم (1384)، ساختهای سببی زبان فارسی سببی ساده و مرکب هستند که سببی ساده شامل سببی های تکواژی، کمکی و ریشهای هستند. به نظر میرسد سببی مستقیم، بسامد وقوع بالاتری نسبت به سببی غیرمستقیم دارد؛ زیرا این ساخت نسبت به ساخت غیرمستقیم بینشانتر است و از نظر اقتصاد زبانی نیز ساخت کارآمدتری است؛ زیرا از تعداد تکواژه ای کمتری تشکیل میشود، همچنین به نظر میرسد از تصویرگونگی بالاتری نیز برخوردار است. در نتیجه بسامد وقوع ساخت سببی مستقیم از غیرمستقیم بالاتر است و بالاتر بودن میزان بسامد میتواند منجر به کوتاهتر شدن ساخت شود. سببی مستقیم از نظر پردازش ذهنی گویشوران فارسی زبان، آسانتر است. پیکره مورد بررسی در این مقاله، شامل 5 داستان کوتاه از دو نویسنده زن و سه مرد در دهه اخیر است. از بررسی ساختهای سببی در پیکره مذکور به این نتیجه رسیدیم که سببی مستقیم نسبت به غیرمستقیم، از بسامد بسیار بالاتری برخوردار است و بسامد سببی کمکی از دیگر انواع ساختها بالاتر است و ساختی زایا در زبان فارسی است.

ساخت سببی، سببی مستقیم، سببی غیرمستقیم، نشانداری، بسامد