یداله شکری - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان
سمانه عباسی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان

ساختارگرایی، از طریق تاکید بر ساختار و نحوه ارتباط اجزای کلام، شیوه ای است که با آن میتوان ویژگیهای آثار را فارغ از ارزشهای عاطفی، و آرایه های ادبی را بدون توجه به مسایل خارج از محدوده بلاغت بررسی کرد. تلمیح از جمله صنایع معنوی است که تاکنون از این منظر به آن پرداخته نشده است. در این مقاله، پس از اشاره ای کوتاه به انواع و اهداف تلمیح، با تاکید بر ساختار تلمیح، دو نوع تلمیح روایی و استعاری مشخص شده است. سپس این دو نوع در 80 غزل حافظ، به شیوه توصیفی-تحلیلی، به منظور دست یافتن به سبک خاص وی در استفاده از تلمیحات، مورد بررسی قرار گرفته است؛ طبق این بررسی میزان تلمیحات روایی نسبت به تلمیحات استعاری، همچون بسیاری از اشعار فارسی، در غزلیات حافظ نیز بیشتر است؛ اما نحوه به کار بردن تلمیحات نوع دوم، یعنی تلمیحات استعاری، که منجر به گستردگی محدوده معنایی تلمیحات، خیال انگیزی و غنای تصاویر ارایه شده و درنتیجه ایجاد لذت بیشتر در خوان نده برای دستیابی به معناهای موردنظر میشود، به غزلیات حافظ برجستگی ویژه ای بخشیده است.

ساختارگرایی، تلمیح، اسطوره، استعاره، غزلیات حافظ