تحلیل نقش مکانیسم های دفاعی روان در ظهور طنز شخصیت در رمان دایی جان ناپلیون

طنز، به معنای عام، گونهیا از بیان هنری است که عمدتا در زبان و گاه در تصویر تجلی مییابد. طنز پرداز با طرح موضوعی اجتماعی، سیاسی، تاریخی و انتقادی می کوشد تا با خنداندن مخاطب، نقدی جدی را گوشزد کند و دیگران را به پرسش و تفکر وادارد. شاید بتوان شیوه های گوناگونی را برای ارایه طنز بیان کرد. این شیوه ها اغلب به صورت همزمان در آثار طنز به کار گرفته میشوند؛ ولی هر کدام به اقتضای فضا و بافت ویژه، کاربرد موثرتری دارند. طنز عبارتی، طنز مضمونی، طنز موقعیت و طنز شخصیت از آن جمله است. یکی از شیوه های مرسوم طنز، طنز شخصیت است که هدف آن بیش از هر چیز، شناساندن ناهنجاریهای انسان و جامعه انسانی است. مکانیسمهای دفاعی روان، فرآیندهای روانی ناهشیاری هستند که مسیولیت محافظت از من (ego) را در مواجهه با شکلهای مختلف اضطراب بر عهده دارند. ایرج پزشکزاد، نویسنده، مترجم و نمایشنامه نویسی است که در بررسی شخصیت های آثارش، به کرات میتوان کاربرد یا عدم کاربرد یک یا برخی از این مکانیسمهای دفاعی را مشاهده کرد؛ که هریک از آنها باعث بروز نوع خاصی از ساختار رفتاری در شخصیت مورد نظر میشود. داییجان ناپلیون از جمله آثار پزشکزاد است که در آن، این مکانیسم ها به شکل تاثیرگذارتری به چشم میآید. در این پژوهش به رابطه مکانیسم های دفاعی روان یاد شده، با الگوهای رفتاری شخصیتهای داستان داییجان ناپلیون و به تبع آن ایجاد طنز شخصیت پرداخته میشود.

Keywords:

دایی جان ناپلیون , طنز شخصیت , مکانیسم های دفاعی روان , نقد روان کاوانه , ایرج پزشک زاد.