رسول حیدری سورشجانی - دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، اصفهان
مرتضی اویسی ها - دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم، اصفهان

امروزه شهرنشینی به معیشت غالب دنیا تبدیل شده و دنیا با سرعت به سمت شهری شدن در حرکت است. لکن در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه این فرایند شهرنشینی اختلاف بسیاری دارد. در کشورهای توسعه یافته این فرآیند متأثر از توسعه اقتصادی و اجتماعی بوده ولی در کشورهای در حال توسعه علت اصلی شهرنشینی پدیده مرکز پیرامون و برنامه های متمرکز بوده است. در کشور ما که جز ملل در حال توسعه می باشد شهرنشینی از یک پراکندگی و توزیع ناموزون جغرافیایی برخوردار است و هر یک از نواحی ایران فرایند شهرنشینی خاصی را در انطباق با بزرگ سری شهر تهران دارد. این مقاله به بررسی شبکه شهری استان سیستان و بلوچستان طی سه دوره سرشماری نفوس و مسکن می پردازد و بر این فرض اصلی استوار است که پدیده بزرگ سری و شهرهای مسلط در نواحی و استان های مختلف کشور منطبق با شبکه ملی شهری کشور یعنی تسلط شهر تهران بر سیستم شهری است. پس از تجزیه و تحلیل چند دوره سرشماری (1365 ، 1375 ، 1385) با استفاده از مدل های زیپف، مدل تعدیل شده مرتبه اندازه، شاخص نخست شهری وضریب جینی و همچنین سابقه شهرنشینی در استان سیستان و بلوچستان این نتیجه حاصل شد که تسلط شهر اول در این استان در طول زمان از کل کشور بیشتر شده است. به عبارت دیگر نسبت تمرکز شهری در این استان در مقایسه با تمرکز شهری در کل کشور نسبت بالاتری را نشان می دهد. این نسبت برای استان در سال 1385 ، 4/1 بوده که در کشور 3/1 است. بنابراین شبکه شهری استان سیستان و بلوچستان بزرگ سر و تمرکزگرا است. در پایان برای ارائه راهبرد های لازم برای تعدیل گسیختگی شبکه شهری این استان مدلی بر گرفته از مدل مرتبه اندازه ارائه شد ، که در این مدل شهرهای دوم و سوم استان ملاک برنامه ریزی قرار می گیرند

شبکه شهری، ماکروسفالی، شهرنشینی، شاخص تمرکز شهری