خدیجه حاجیان - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

امروزه نحوه ی مواجهه ی ما (در اینجا و اکنون) با آثار کلاسیک ادبی مان و چگونگی خوانش آن ها، جایگاه، اعتبار و اهمیت آن ها، مسیله ای شناخته شده در میان صاحبنظران است. در ایران که ادبیات مهمترین مولفه ی فرهنگی ما را میسازد، اهمیت چنین موضوعی مضاعف خواهد شد. در جایگاه برجسته شعر حافظ، دستکم از نظر میزان توجه، ظرفیتهای خوانش و تاویل پذیری آن تردیدی نیست.شعر حافظ همواره محل توجه و موضوع تامل بوده است. بیشتر تحقیقات حافظ پژوهی، کم و بیش پرتویی بر جهان شعر وی افکنده و سویی از اندیشه ی وی را روشن کرده اند. توجه به جنبه ی فلسفی و کلامی شعر حافظ نیز موضوع بسیاری از این تحقیقات بوده است؛ حتی میتوان آن را یکی از موضوعات چالشانگیز در شعر وی دانست. این نزاع را به نوعی میتوان تابع نزاع میان عرفان، فلسفه، کلام و مذهب دانست. همواره برخی قایل به آشتی بوده و برخی بر تمایز و چه بسا تنافی پای فشرده اند.در این پژوهش، صرف نظر از جستوجوی نیت حافظ، در پی خوانشی فلسفی- حکمی از شعرش هستیم؛ بنابراین، بیش از هر چیز، با متن روبه روایم و سعی خواهیم کرد در حدود دلالت های متنی اندیشه ی وی را از منظری فلسفی یا حکمی بررسی و با آراء دو فیلسوف بزرگ ابن سینا و سهروردی مقایسه کنیم. مهمترین پرسشها برای پرداختن به این کار عبارتاند از: 1. فلسفه چه رابطه ای با شعر دارد 2. مقصودمان از خوانش چیست 3. امکانات و ظرفیتهای تاویل شعر حافظ کدام اند 4. تشابه و تناسب اندیشه ی حافظ با آراء فیلسوف مشایی، ابن سینا، و اندیشه ی اشراقی سهروردی چگونه است

حافظ، ابن سینا، سهروردی، فلسفه، حکمت