شهلا شریفی - دانشیار زبانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد
نرجس بانو صبوری - استادیار زبان شناسی دانشگاه پیام نور

گویش بیرجندی یکی از گویشهای خراسانی است که در شهر بیرجند در خراسان جنوبی رواج دارد. این گویش ضمن داشتن شباهت بسیار به زبان فارسی معیار، تفاوتهای آوایی، واژگانی و گاه دستوری نیز با آن دارد. به نظر میرسد گویشی که در حال حاضر در بیرجند رواج دارد، همچون دیگر گویش های خراسان، ترکیبی از بازمانده های فارسی دری با گویشهای محلی این ناحیه باشد. گویش بیرجندی به ویژه از منظر واژگانی بسیار غنی است. در این پژوهش به بررسی ریشه شناختی چند واژه از گویش بیرجندی پرداخته شده است. تلاش بر آن بوده که واژه هایی انتخاب شوند که در فارسی معیار معادل نزدیک نداشته باشند. در خصوص هر واژه نخست به ریشه ایرانی باستان و هندو اروپایی واژه اشاره شده و سپس توضیحات واژگانی و آوایی و نیز برابر واژه در دیگر زبانها و گویشهای ایرانی آورده شده است. نتیجه پژوهش به روشنی پیوند وارتباط تاریخی گویش بیرجندی را با دیگر زبانها و گویشهای ایرانی نشان داده و سیر تحولات آوایی و نیز ساختار واژگانی این گویش را بیان میدارد.

ریشه شناسی، ایرانی باستان، گویش های خراسانی، گویش بیرجندی