جلیل مشیدی - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک
الهه شاهی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک

عقل و خرد، زبان مشترک همه ی انسان ها و نقطه ی اتکا ی سخن و مبادله ی کلام است. با این زبان است که آدمی به برقراری ارتباط می پردازد ، دلیل و استدلال می آورد و مبنایی برای اثبات عقاید و باورهای قابل دفاع خود می یابد.با درنگی بر بن مایه های کلام مولوی به عنوان یکی از اندیشمندان و صاحبنظران بزرگ در عرصه ی عرفان و تصوف ، درمی یابیم که مفهوم عقل و درایت در نگاه و نگرش او از جایگاهی بنیادین برخوردار است .این مقاله با عنوان شیوه های پرورش خرد در مثنوی معنوی درصدد است تا با مبنا قرار دادن این نکته که مولوی برای عقل انسان مراتبی قایل است ؛ با بهره گیری ازپژوهش درون متنی و ارایه و تحلیل داده ها، ضمن یادآوری و تاکید بر پایگاه ارزشی عقل در اندیشه و کلام مولوی ، شیوه های پرورش خرد را برشمارد و در نهایت ، به نتایج زیر دست یابد.- 1 انسان قادر است عقول جزوی را که خداوند به جهت کاربردهای مختلف در ذات او تعبیه کرده است با پروراندن ، به شکلی یک پارچه و کامل در قالب عقل کلی بریزد–2 انسان می تواند با پیوند و اتحاد عقل کلی با جوهره ی آفرینش یعنی عشق به کمال نسبی و معرفت نهایی دست یابد.–3 شاید کلیدی ترین دستاورد این پژوهش دریافت این مطلب باشد که در تمام مواردی که مولوی سخن از عقل وپرورش آن به میان آورده ، عقل دینی را در نظر داشته است و از نوع فلسفی آن پرهیز دارد. به بیان دیگر ، تعالیم مولوی درحوزه ی پرورش خرد در قالب پست مدرنیست محض نمی گنجد و مرغ اندیشه ی او با هر تگاهی فلسفی ، جامعه شناسانه ، کلامی ، روان شناسانه و ... – در نهایت بر قاف دین می نشیند و آرام می گیرد.

عقل ( خرد ) ، عقل کلی ، عقل جزوی ، شیوه های پرورش خرد، عشق ، حکمت دینی، مثنوی، مولوی