عقل و عشق در دیوان خاقانی

خاقانی از قله های بلند علم و ادب ایران زمین و مایهی سرافرازی و مباهات است. او یکی از مبارزان با فلسفه و فلاسفه درعصر خود است و با تاسی از اندیشه های زمان خود اینگونه تقسیمبندی از عقل ارایه می کند: عقل جهان طلب و عقل خداپرست. عقل، مظهر حق در وجود آدمی و اشرف پدیده ها است. از نظر خاقانی عقلی دارای ارزش است که ما را به باری تعالی نزدیک کند، غیر از آن عقل آفت است. عقل پیر راه، مرکب لاهوت، صیقل دهنده و باعث جلای روح است. به اعتقاد او در راه عشق، باید نعل پی صوفیان بود و هستی ما در کوی عشق جایگاهی ندارد و عقل شحنه ی راه فنا است. عشق بهین گوهری است که جایگاه آن دل و عشق زبان دان آن است. شیوه بیان او بر پدیدآوردن معنی ناآشنا و آفریدن تعبیرات تازه است. دقت در توصیف که موجد تشبیهای غریب و تعبیرهای بیسابقه است از ویژگی سخن او است. در این مقاله تلاش شده است با استناد به نمونه هایی از مخالفت خاقانی با فلسفه، دیدگاه او در خصوص عقل و عشق و تضاد عقل و عشق بیان شود.

Keywords:

خاقانی , فلسفه , عقل , عشق