کهن الگوی سفر و روایت شناسی؛ تبیین کهن الگوی سفر در داستان های عامیانه ایرانی از منظر روایت پژوهی

تحلیل های کهن الگویی با روانکاوی و اسطوره شناسی، وجوه اشتراک فراوانی دارد. یکی از مشهورترین و پربسامدترین کهن الگوها در متون کهن و عامیانه، کهن الگوی سفر قهرمان است. در این کهن الگو، قهرمان داستان، برای انجام دادن ماموریت یا رسیدن به هدفی خاص، سفری پرمخاطره را آغاز می کند و در طول آن با موانع و نیز با یاری گرانی مواجه می شود. با پایان یافتن سفر، عموما داستان نیز به پایان می رسد. ساختار کهن الگوی سفر علاوه بر ارتباط با روانکاوی، اسطوره شناسی و جامعه شناسی، اشتراکات فراوانی نیز با روایت شناسی دارد. در این پژوهش، اشتراکات این کهن الگو با ریخت شناسی پراپ و روایت پژوهی گریماس بررسی و تحلیل شده است. برای این کندوکاو، سه داستان عامیانه با جزییات، و پنج داستان دیگر به طور اجمال مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش نشان می دهد که از سی و یک خویشکاری پراپ، دست کم بیست خویشکاری با اجزای کهن الگوی سفر مطابقت دارد؛ باقی کارویژه ها نیز با یکدیگر تلفیق شده، ذیل یک عنوان جای میگیرد. کهن الگوی سفر با اجزای روایت شناختی گریماس نیز شباهتهای فراوان دارد و کاملا قابل بازنشانی است.

Keywords:

کهن الگو , سفر قهرمان , ریخت شناسی , روایت پژوهی , داستان عامیانه , پراپ , گریماس