ایرج کیانی - دکترای ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار

یکی از مباحث اصلی زیباشناسی، تصاویر خیال انگیز شعری است. تشبیه از جمله تصاویر خیال است که جز نقش زیبایی آفرینی و هنری خود، بار عاطفی اشعار را نیز افزایش می دهد. کشف این ویژگی ها برای مخاطب اهمیت خاصی دارد. اخوان ثالث از جمله شاعران نوپردازی است که از این عنصر تصویرساز در قالب ادبی قطعه- که قالبی سنتی است- بهره زیادی برده است. با توجه به موزیکال بودن شعر او، پژوهش حاضر می کوشد تا مهارت شاعر را در شعر سنتی در زمینه تشبیه دریابد و بداند چه تنوعاتی در ساختار طرفین تشبیه نهفته است آیا مشبه و مشبه به از نظر ساختار، تکراری هستند آیا تصاویر شعری، دغدغه ها و عواطف روحی شاعر را بیان می کند یافته های پژوهش نشان میدهد که اخوان ثالث با مطالعه در اشعار گذشتگان، از ظرافت های شعر کلاسیک آگاه است؛ و نوگرایی وی از سر عجز در برابر قواعد شعر کهن نیست. وی با استفاده از عناصر طبیعت، موجودات وهمی و اساطیری ، عنصر رنگ، ،تصاویر حروفی، تلمیحات قرآنی و.... به نوعی در ساختار طرفین تشبیه، به خصوص مشبه به تنوع ایجاد کرده تا شعر را از یکنواختی بیرون آورد . نکته مهم دیگر این است که از میان تصاویر خیال،تشبیه، بخش زیادی از بار معنایی و اندیشگی اشعارش را بر دوش دارد تا زمینه های عاطفی ابیات تقویت شود؛ یعنی، شاعر با چنین ابزارهایی می خواهد مکنونات و احساسات درونی خود را بیان کند تا مخاطب را تهییج نماید. تصاویر خیالی که بیشتر مواقع با عاطفه و حالات روحی شاعر همسویی دارد.

اخوان ثالث؛ شعر سنتی؛ قطعه؛ عاطفه؛ طرفین تشبیه