رخساره خشتابه - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت و کنترل بیابان، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد
مرتضی اکبری - استادیار گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی کلاهی - استادیار گروه مرتعداری دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد
علی اصغر طالبان فرد - معاون فنی و کارشناس ارشد منابع طبیعی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی

تخریب زمین به عنوان یک تهدید خسارت بار، باعث کاهش حاصل خیزی خاک و توان تولید بیولوژیکی زمین در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک جنب مرطوب می گردد. اثر بخش بودن پروژه های کنترل مخاطرات طبیعی مانند تخریب زمین که در راستای توسعه پایدار طراحی و اجرا می شوند، با استفاده از شاخص های اجتماعی- اقتصادی و محیطی مشخص خواهد شد. لذا این تحقیق با هدف بررسی و ارزیابی اثر پروژه های کنترل و گسترش بیابان زایی مبتنی بر تعدادی از شاخص های اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی، در مناطق بیابانی غرب استان خراسان رضوی انجام شد. در این پژوهش از روش پرسشنامه استفاده گردید و بخشی از اطلاعات توسط گزارش های ارزیابی مشارکتی روستایی در منطقه مورد مطالعه استخراج شد. از بعد اجتماعی از شاخصهای مهاجرت و آموزش، و در منظر اقتصادی از شاخص میزان درآمد و هزینه ها استفاده گردید. تحلیل محاسبات کمی نتایج در محیط آماری SPSS صورت گرفت. نتایج بدست آمده بیانگر اثر بخش نبودن پروژه های کنترل بیابان زایی در بهبود وضعیت شاخص های اجتماعی و اقتصادی بوده است، برای مثال شاخص مهاجرت طی 5 سال اخیر که پروژه کنترل بیابان شروع به کار کرده، 2/8 درصد افزایش یافته است و منجر به مهاجرت 4 خانوار از روستا به شهر شده است و تنها در برخی از جنبه های آموزشی تا حدودی اثرگذار بوده است. نتایج بررسی شاخص محیطی نیز نشان داد که شوری آب منطقه، حرکت ماسه های روان و توسعه فرآیند بیابان زایی به دلیل عدم وجود بودجه کافی برای پیش برد پروژه کنترل بیابان و عملیات های احیا سازی در منطقه، همچنان ادامه دارد.

توسعه بیابان زایی، شاخص های اجتماعی-اقتصادی، SPSS ، خراسان رضوی