مصطفی رستمی - عضو هیات علمی گروه پژوهش هنر دانشگاه مازندران

از جمله نمونه های بارز جلوه گری هنر تجلید ایرانی، جلدهای کشمیری است. سرزمین کشمیر در شمال غرب هندوستان پیوسته تحت تاثیر هنر جلدسازی ایرانی بوده است. این تاثیر تا قرن دهم ه.ق دقیقا در حد تقلید است، ولی از قرن یازدهم هجری قمری به بعد جلدهای آن دیار، روحیه و سلیقه ی هندی به خود گرفته و هنرمندان کشمیری علاوه بر کاربرد طرح های گذشته، بر تنوع و تعدد آن ها افزوده و شیوه ی تکامل یافته ای را با استفاده از زمینه های تاثیر طرح های تجلید ایرانی جایگزین کرده اند.در این مقاله که به روش توصیفی انجام گردید با بررسی میدانی برخی آثار تجلید شاخص کشمیری موجود در گنجینه های ایران با تاکید بر جلدهای روغنی- ، از حیث فنی و هنری و طبقه بندی شاخص های آن، جلوه گری هنر تجلید هندی پار سی به عنوان شیوه ای تاثیر پذیرفته از جلدسازی ایرانی اما کمال یافته با ظرافت های سلیقه هندی کنکاش گردید نتیجه پژوهش حاکی از آن است که از دیرباز هنر جلدسازی ایرانی بر تجلید شبه قاره ی هند (به ویژه کشمیر)، تاثیر فراوان داشته است. اما از قرن یازدهم ه.ق به بعد جلدهای آن دیار، روحیه و سلیقه ی ظریف هندی به خود گرفته و هنرمندان کشمیری در یک تلفیق شایسته و متفاوت، علاوه بر کاربرد طرح های گذشته- که تقلید از طرح های ایرانی است- بر تنوع و تعدد آن ها افزوده و شیوه ی تکامل یافته ی هندی پار سی را با استفاده از زمینه های تاثیر طرح های تجلید ایرانی و تاکید بر ذره نگاری هندی و استفاده از رنگ های گرم جای گزین کرده اند.

جلدسازی، کشمیری، نقش و طرح، هنر ایرانی