مسیح الهی - دانشجوی کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران
محمد ابراهیم بنی حبیب - استادیار گروه مهندسی آبیاری و زهکشی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران
مجتبی صانعی - استادیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری
جواد فرهودی - استاد گروه مهندسی آبیاری و زهکشی دانشکده کشاورزی پردیس کرج

پیش‌بینی آبشستگی ناشی از برخورد جت خروجی از سرریز سدها به بستر پایین دست، یکی از مسائل مهم در هیدرولیک می‌باشد. عوامل بسیار زیادی در نحوه تشکیل حفره آبشستگی در پایین دست سدها اثرگذار بوده که از مهمترین آن‌ها می‌توان به شکل جت خروجی، دبی جریان، عمق پایاب، دانه‌بندی مصالح بستر و ارتفاع ریزش جت اشاره کرد. در این مقاله تلاش شده تا با استفاده از بررسی آزمایشگاهی و در نظر گرفتن 5 عمق پایاب، ارتفاع ریزش ثابت و یک نوع مصالح بستر چسبنده، عوامل موثر بر ابعاد و محل عمق حداکثر آبشستگی بررسی شده و رابطه بی بعد برای حداکثر ابعاد آبشستگی (عمق و طول حفره پایین دست آبشستگی) و محل وقوع عمق حفره ارائه شود. مشاهدات نشان می‌دهد که در محدوده مورد مطالعه رابطه مستقیم و غیرخطی بین حداکثر ابعاد حفره آبشستگی و محل وقوع عمق حفره آبشستگی با عدد فرود دانه رسوب برقرار می‌باشد. با توجه به رابطه بی‌بعد ارائه شده، پارامتر ابعاد آبشستگی می‌توان به این نتیجه رسید که پارامتر فرود ذرات (Frd) بستر اثر مستقیم و پارامتر نسبت عمق پایاب به قطر معرف ذرات (d50) رابطه معکوسی با ابعاد آبشستگی دارد.

آبشستگی، سرریزهای آبشاری، مصالح چسبنده، دبی، عمق پایاب.