رسول بهنام فر - استادیار گروه علوم انسانی دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید رجایی ارومیه
مهران بیغمی - استادیار گروه علوم انسانی دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید مفتح ری
هادی گیاهپور - استادیار گروه علوم انسانی دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید مفتح ری

هرچند از ابتدا نظام تربیتی اسلام به شکل معاصر و به سبک جدید تنظیم نشده ولی با تاملی در آیات قرآن و روایات اسلامی می توان ادعا نمود که دین مبین اسلام هم از همان اول دارای نظام تربیتی کاملی بوده است آیات قرآنی و تاریخ اسلام موید این نکته مهم تربیتی است که نبی مکرم اسلام به نرمی و مدارا کردن مشهور بوده و صفتبرتر و تایید شده ی الهی رحمه للعالمین انبیاء 107 را توانسته از میان فرستادگان خداوند شایسته خود بنماید خصوصیتی که امروزه متخصصان علوم تربیتی اسلامی از آن به عنوان یکی از شاخصه های عملی نظام تربیتی اسلام یاد می کنند با این اوصاف بررسی و نشان دادن کارکردها مفاهیم و چگونگی این واژه در شعر شاعران و نویسندگان فرصتی مضاعف ایجاد می کند تا این ویژگی صریح تر و صحیح تر نمایان شده و نویسندگان و محققان علوم تربیتی دراوردن شاهد مثال ها و نمونه ها فراغ بال بیشتری داشته باشند بیدل دهلوی یکی از شاعران فارسی گوی هندی مقام است که محققان در تایید افکار بلند ایشان در زمینه های گوناگون داد سخن داده اند از این رو بعید به نظر می رسد که در موضوع این مطالعه بیتی و نکته ای نباشد با این پیش فرض هدف این تحقیق بررسی کارکردها و مفاهیم واژه ی مدارا در دیوان بیدل تعیین گردید شروع کار با احصا و تعیین ابیات دیوان بیدل با نرم افزارهای درج و صریر و گنجور بود سپس به دلیل رویکرد کیفی این مطالعه که با روش مطالعه ی موردی و تحلیل محتوا همراه بود توصیف و تحلیل چرایی و چگونگی این کاربردها در هر بیت اتفاق افتاد و تلاش شد که به سوالات متعددی نظیر این که این واژه در کدام قالب شعری بیشتر به

مدارا ، نرمی ، بیدل، نظام تربیتی، شاخصه های عملی