مطالعه پتانسیل اثرات تبخیر و بادبردگی بر کارایی سیستمهای آبیاری بارانی در دشتهای کشاورزی استانهای خراسان رضوی، شمالی و جنوبی

در انواع سیستم‌های آبیاری، آب در طی عملیات ذخیره، توزیع و کاربرد در مزرعه به هدر می‌رود که در سیستم‌های آبیاری بارانی، به دلیل تاثیر متغیرهای اقلیمی بر قطرات پخش شده در هوا، قسمت عمده هدررفت را جزء سوم، یعنی به صورت تلفات تبخیر و بادبردگی از هنگام خارج شدن آب از آبپاش تا رسیدن به خاک در ناحیه ریشه تشکیل می‌دهد. تلفات تبخیر و بادبردگی در مناطق خشک و نیمه‌خشک و بادخیز بسیار زیاد بوده و باعث کاهش راندمان و کارایی سیستم آبیاری بارانی می‌شود. این مطالعه به منظور بررسی تلفات تبخیر و بادبردگی سیستم‌های آبیاری بارانی در استان‌های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی و ارائه معادله رگرسیون چند متغیره جامع، جهت برآورد مقدار تلفات و محاسبه راندمان کلی سیستم‌ها صورت گرفته است. آزمایشات مربوطه در محل مرکز تحقیقات کشاورزی مشهد بر روی یک آبپاش VYR 35 دو نازله در فشارهای متداول طراحی 300، 350 و 400 کیلوپاسکال و اندازه‌های نازل "32/3×"64/9، "32/3×"64/11 و "32/3×"64/13 صورت گرفته است. نتایج نشان داد که با افزایش پارامترهای فشار، سرعت باد و دمای هوا و کاهش رطوبت نسبی و اندازه قطر نازل مقدار تلفات افزایش می‌یابد. نتایج نقشه‌های پهنه‌بندی مقدار تلفات برای استان‌های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی نشان می‌دهد که در کلیه فشارهای مورد مطالعه، مقدار تلفات از شمال به جنوب منطقه و در نواحی شرقی و غربی افزایش نشان می‌دهد، به طوریکه بدترین شرایط در شهرهای سبزوار، تربت جام، تایباد و نهبندان، به دلیل زیاد بودن سرعت باد و دمای هوا و هم‌چنین کم بودن رطوبت نسبی اتفاق افتاده است. بر اساس نتایج بررسی تاثیرات متقابل پارامترهای فشار و قطر، توصیه می‌شود از کاربرد قطرهای کوچک با فشار زیاد، خصوصاً در مناطق بادخیز به منظور کاهش تلفات تبخیر و بادبردگی پرهیز شود. هم‌چنین جهت دست‌یابی به یکنواختی توزیع بالا و کاهش تلفات تبخیر و بادبردگی در شرایطی که سرعت باد از 4 متر بر ثانیه تجاور می‌کند، از به کارگیری سیستم آبیاری بارانی اجتناب شود و یا زمان کار سیستم به شب موکول می‌گردد.

Keywords:

فشار کارکرد , قطر نازل , سرعت باد , تلفات تبخیر و بادبردگی , پهنه‌بندی