ابتکار و تقلید جامی در حکایت پیر خارکش

در ادبیات کلاسیک، جامی را خاتم الشعرا می نامند. او با ژرف اندیشی در شعر شاعران پیشین و گاه با بهره گیری از شگردهای هنرآفرینی شاعران پیشین و تلفیق استادانه ی آنها در قاب و قالب تناسب ها و قاعده افزایی های شاعرانه و گوش نواز آثاری ماندگار می آفریند. یکی از زیباترین و مشهورترین سروده های جامی، مثنوی پیر خارکش است که در اورنگ چهارم (سبحه الابرار) آمده است. این مقاله بر آن است که از ریشه ها و بنمایه های سروده ی پیر خارکش پرده بردارد و متون تاثیرگذار بر جامی را در سرایش این حکایت معرفی کند. مفروض است که جامی در سرایش این مثنوی از نظامی، عطار و سعدی بیشترین تاثیر را پذیرفته است؛ بنابراین ضمن مقایسهی حکایت پیر خارکش با داستان پیر خشت زن از کتاب مخزن الاسرار و دو حکایت سلطان محمود با آن مرد که...همنام او بود و حکایت محمود و گازر و خشت زن از الهی نامه ی عطار و نیز حکایت حاتم طایی و خارکن از کتاب گلستان به بررسی وجوه اشتراک و افتراق و نقاط قوت و ضعف آنها و چگونگی تاثیرپذیری جامی از شاعران قبل از خود، پرداخته شده است. تمام این حکایات به شیوه ی مناظره و با زبانی ساده سروده شدهاند. توجه به ادب تعلیمی مهمترین درون مایه و مضمون حکایات است. اگر چه جامی در این حکایت ابتکاراتی دارد اما در همهی موارد تنوانسته از پیشینیان خود موفق تر باشد. در مجموع، حکایت سعدی از دیگر حکایات فنیتر و ادبی تر است

Keywords:

خار , نظامی , عطار , سعدی , جامی.