پرستو کلاهدوزها - دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه مذاهب اسلامی تهران و عضوهیات علمی دانشگاه البرز قزوین
محسن بهشتی سرشت - دانشیار تاریخ و عضو هیات علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)قزوین
حجت فلاح توتکار - استادیار تاریخ و عضو هیات علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)قزوین

شبه قاره هند طی قرن های هیجده و نوزده میلادی ، در اوج انحطاط تفکر اسلامی و عقب ماندگی فرهنگی و سیاسی قرار داشت. این امر که از برخی جریان های داخلی و خارجی متاثر بود، واکنش هایی را از سوی اصلاح گران مسلمان به دنبال آورد و تلاش هایی را برای برون رفت از این بحران به ظهور رساند. یکی از این مصلحان دینی سیداحمدخان هندی، از اندیشمندان پیشتاز در جامعه اسلامی هند بود که برای پایان بخشیدن به جریان انحطاط مسلمین، اقدامات زیادی انجام داد و راهکارهای فراوانی ارایه نمود. وی معتقد بر تغییر در رفتارهای سیاسی مسلمانان، اصلاح ناراستی های فکری فرهنگی و بازگشت به تربیت اصیل اسلامی بود و برای دستیابی به این اهداف، راهکارهایی چون: گشایش باب اجتهاد، عقل محوری در بررسی احادیث، توسعه آموزش علوم و فنون جدید، اصلاح و ارتقاء زبان اردو، یادگیری زبان انگلیسی، تشکیل کنفرانس تعلیمی اسلامی و ... را پیشنهاد می نمود و در نهایت نیز شیوه سازش مسالمت آمیز با حاکمیت بریتانیا را تجویز میکرد.از آنجا که در آن دوران، ورود استعمار و سیاست های ضد اسلامی آن به عنوان مهم ترین عامل تعمیق دهنده انحطاط مسلمانان شبه قاره لحاظ می گردید؛ لذا اقدامات و راهکارهای اصلاحی پیشنهاد شده توسط سیداحمدخان در جهت پایان بخشیدن به بحران تحجر مسلمانان، واکنش های بسیار متفاوت و گاه متعارضی را از سوی اندیشمندان مسلمان در پیش داشت پژوهش حاضر با طرح این سوال که: آثار و نتایج عقاید و اقدامات اصلاحی سیداحمدخان در جامعه اسلامی شبه قاره، چگونه ارزیابی میگردد بنا دارد ضمن مقدمه ای بر شناخت وضعیت دینی و اجتماعی هند و تاریخ سیاسی حاکمیت مسلمانان و نیز نقش استعمار در بیداری فکری مسلمانان؛ تحلیلی تاریخی داشته باشد بر دلایل رویکرد سید احمد خان به اصلاحات دینی و اجتماعی و نیز بازتاب آنهمه، در بین مسلمانان هندوستان.

اسلام،شبه قاره هند،قرن نوزدهم،اصلاح طلبی دینی،سید احمدخان،دانشگاه علیگره