مرتضی کریمی نیا - عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان
هما هوشیار - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزادهمدان

آثار ادبی فارسی یکی از غنی ترین منابع ثبت آداب و رسوم و اعتقادات فرهنگ و ادب عامه است. یکی از عناصر فرهنگ و ادب عامه، باور چشم زخم است که از گذشته های بسیار دور تا کنون در فرهنگ اغلب ملل وجود داشته و هر قومی متناسب با فرهنگ و باورها و اعتقادات خویش به دفع اثرات آن می پردازد. چشم زخم و اعتقاد به آسیبی که از نگاه دیگران به انسان میرسد یکی از مضامین پرکاربرد در حیطه ادبیات فارسی است. مقاله حاضر با هدف بررسی چشم زخم و راههای دفع آن در دیوان بیدل دهلوی نوشته شده است.بررسی تحلیلی دیوان این شاعر بزرگ زبان و ادبیات فارسی، نشان میدهد که بیدل دهلوی علاوه بر اعتقاد به چشم زخم و تاثیر آن، عقاید و باورهای مربوط به چشم بد و آسیب رسان را که در عصر و محیط زندگی اش وجود داشت به خوبی انعکاس داده است، البته بعضی از شیوه های دفع اثرات چشم بد در دیوان بیدل دهلوی دیده می شود مانند: دود کردن اسپند، خواندن وان یکاد، دعا، تعویذ

چشم زخم، فرهنگ عامه، بیدل دهلوی