علی عباس علی زاده - استادیار دانشگاه فسا

یکی از اصلی ترین منابع معرفتی در عرفان، دل و ملزومات آن میتواند باشد ،که به عنوان جدیترین رقیب در برابر عقل در شناخت حقیقت خودنمایی می کند. اهمیت شناخت دل تا آنجاست که در تمامی کتاب های متصوفه فصلی جدا در مورد آن نگاشته شده است و حتی در سخنان اندک بازمانده ی بسیاری از عرفا نظراتی در مورد آن می توان یافت. اهمیت این موضوع ما را بر آن داشت تا با تحلیل محتوایی Content Analysis اقوال عرفا به بررسی جایگاه دل و اهمیت آن در عرفان اسلامی بپردازیم و مشخص گردید بسیاری از عرفا از بیان چیستی آن اظهار بی اطلاعی کرده اند و حتی کسانی که به دنبال بیان چیستی آن برآمده اند تنها آن را به بالاترین مفاهیم موجود در ذهن خود تشبیه کرده اند و از گفتن حقیقت آن بازماندهاند و تنها راه شناخت خداوند را از طریق دل دانسته اند.

دل، عرفان، تحلیل محتوایی