حمیدرضا توکلی کاخکی - عضو هییتعلمی مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی . مشهد، ایران؛
الهام آذرپژوه - عضو هییتعلمی مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی . مشهد، ایران؛

این مطالعه با هدف ارزیابی متابولیت های ثانویه زعفران در شرایط اقلیمی خراسان رضوی و جنوبی اجرا شده است. در فاز نخست اجرای این تحقیق ابتدا از 12 منطقه جغرافیایی و هر منطقه با سه تکرار در دو استان خراسان رضوی و جنوبی کار جمع آوری گل انجام شد. بدین منظور مکان های گناباد، رشتخوار، زاوه، کاشمر، نیشابور و سبزوار از استان خراسان رضوی و مناطق مود در بیرجند، بخش مرکزی بیرجند، قاین، بیناباج قاین، آیسک فردوس و سرایان فردوس از استان خراسان جنوبی انتخاب شدند . پس از جمع آوری نمونه های گل از هر یک از مناطق مورد مطالعه، کار جداسازی کلاله به صورت رشته ای و خشک کردن هریک از نمونه ها بر اساس دستورالعمل های توصیه شده به صورت یکسان انجام شد. اندازه گیری متابولیتهای ثانویه شامل کروسین، سافرانال و پیکروکروسین با استفاده از روش طیف سنجی نور فرابنفش منطبق با استاندارد ISO 2010-3632)،(2 در آزمایشگاه بخش فنی و مهندسی مرکز تحقیقات آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی انجام شد. تجزیه واریانس آماری صفات کیفی اندازه گیری شده بر مبنای طرح آماری آشیانهای و مقایسه میانگین متغیرهای اندازه گیری شده با استفاده آزمون چند دامنه ی دانکن در سطح 5 درصد انجام شد. نتایج تجزیه واریانس صفات کیفی اندازه گیری شده در مناطق مورد مطالعه نشان داد که تفاوت معنی داری بین نمونه های جمع آوری شده از دو استان وجود نداشته است. اما بین مناطق مورد بررسی برای متابولیتهای ثانویه اندازه گیری شده تفاوت معنی داری مشاهده شدp≤0/01 با توجه به نتایج حاصل به نظر میرسد زعفران تولید شده در مناطق مرتفعتر اصولا از میزان کروسین و پیکروکروسین بالاتری برخوردار باشد و مقدار سافرانال میتواند تابع عوامل متعدد دیگری مانند آبیاری و رژیم تغذیه کودی قرار داشته باشد.

پیکروکروسین، سافرانال، کروسین.