خلیل جلیلی - دانش آموخته کارشناسی ارشد آبخیزداری دانشگاه تربیت مدرس
مسلم حدیدی - کارشناس آبخیزداری و پژوهشگران گروه هیدرولیک و منابع آب جهاد دانشگاهی

کمبود آمار و اطلاعات رسوب درزمینه ارزیابی کمی رسوب در حوزه های آبخیز کشور منجر به استفاده از روش های تجربی در بخش های اجرا و تحقیق گردیده است. هدف از این پژوهش، کاربرد مدل MPSIAC با توجه به معیارهای نهفته در این مدل و نیز استفاده از GIS جهت کاهش خطا و افزایش دقت نسبی در تجزیه و تحلیل های مدل می باشد که در قالب مقاله حاضر و در یک مطالعه موردی در حوزه آبخیز کنشت کرمانشاه مورد بررسی قرار گرفته است. برای نیل به هدف پژوهش، پس از تولید لایه های اطلاعاتی، مدل پسیاک اصلاح شده، با تلفیق نقشه های زمین شناسی، شیب، خاکشناسی (اجزاء واحد اراضی)، خطوط همباران ، واحدهای هیدرولوژیک و پوشش گیاهی ، 184 واحد همگن رسوب زا در منطقه مطالعاتی تفکیک گردید. امتیاز هر یک از این واحدها بر اساس فرمول های مدل تعیین و به سیستم وارد گردید. سپس میزان رسوب در هر واحد رسوب زا و نقشه رسوبدهی حوزه به دست آمد . نقشه کیفی فرسایش خاک نیز تهیه شده و مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفت. همچنین میزان محاسبه شده رسوب دهی حوزه با میزان رسوب تولیدی که با کاربرد ناصحیح مدل در واحدهای هیدرولوژیک به دست آمده بود مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که میزان رسوب در هر واحد همگن رسوب زا از 1/92 تا 26/09 تن در هکتار در سال متغیر بوده و رسوب ویژه تولیدی کل حوزه 5/23 تن در هکتار در سال و میزان رسوب تولیدی کل برابر 74958/7 تن در سال برآورد گردیده است. از طرفی میزان رسوب تولیدی در واحدهای هیدرولوژیک از 3/45 تا 4/61 تن در هکتار در سال و میزان کل رسوب تولیدی حوزه 66076/8 تن در سال تخمین زده شده است. مقایسه این نتایج نشان دهنده اختلاف نتایج دو روش بوده و ضرورت کاربرد صحییح مدل را در واحدهای همگن رسوب را نشان میدهد.

فرسایش و رسوب ، مدل GIS , MPSIAC ، حوزه آبخیز کنشت ، کرمانشاه