امیرحسین خداپرست - عضو هییت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

خودآیینی عقلانی بیانگر آن است که آدمی چگونه می تواند فاعلیت معرفتی خود را محفوظ بدارد و اختیار تنظیم و اداره عقلانی خود را داشته باشد. این ارزش معرفتی غالبا در مقابل دگرآیینی عقلانی طرحش ده که مطابق آن، باورنده، به علل درونی یا بیرونی، فاقد توانایی لازم برای اعمال فاعلیت معرفتی خود است از آغاز دوران مدرن برخی فیلسوفان و متفکران به تصریح یا تلویح گمان کرده اند که باور دینی ناقض خودآیینی عقلانی است با این حال، روایت مسیولیت محور از معرفت شناسی فضیلت گرا به خوبی نشان می دهد که خودآیینی به مثابه یک فضیلت عقلانی به معنای اتکا به قوای معرفتی خود و بی نیازی معرفتی از دیگری ن یست، بلکه نحوه تنظیم فاعلیت معرفتی باورنده را در تعامل های فکری او با دیگری تجویز می کند. براین اساس باورنده خود آیین به شناخت اقسام روابط معرفتی خود با دیگری و تنظیم مستقل آن توانا است این معنا از خودآیینی عقلانی با برگرفت و نگه داشت باورهای دینی در تعارض نیست. باور دینی می تواند خودآیین باشد، اگر باورنده متدین نقش دیگری را به مثابه ناقل، ناقد ، حامی، الگو یا مرجع در باورهای دینی خود دریابد و وجدان مدارانه و به اتکای آراستگی به فضایل عقلانی، نحوه مداخله معرفتی دیگری را در باورهای دینی خود تنظیم کند.

خودآیینی، حجیت معرفتی، معرفت شناسی فضیلت گرا، فضیلت عقلانی، باور دینی