جواد بذر افشان - استادیار گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشگاه تهران
جابر رحیمی - دانشجوی دکتری هواشناسی کشاورزی، گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشگاه تهران

پدیده یخبندان ھمه ساله خسارات گسترده ای را در زمینه ھای مختلف تولید بخش کشاورزی وارد می سازد. بنابراین یکی از پارامترھای مھم در اجرای سیاست ھای بیمه محصولات کشاورزی کمی سازی ریسک خطر وقوع یخبندان می باشد. در این پژوھش، با استفاده از داده ھای ھواشناسی روزانه 51 ایستگاه ھواشناسی کشور (دوره آماری 2009-1951) یک الگوریتم سلسله مراتبی برای تشخیص یخبندان تابشی و فرارفتی ارایه شد. سپس درصد مواقعی از سال (برمبنای داده های سه ساعتی) که یخبندان اتفاق افتاده بود (با دو آستانه دمایی 4 و صفر درج سلسیوس) تعیین و در سه گروه یخبندان تابشی، فرارفتی و مختلط تفکیک گردید. این درصد که ریسک سرما/ یخبندان نامیده شده است، از نظر وابستگی به مشخصات جغرافیایی (طول، عرض جغرافیایی و ارتفاع) مورد بررسی قرار گرفت. در نھایت، نقشه پھنه بندی یخبندان ھا در گستره کشور ترسیم گردید. بررسی نقشه ھای ریسک سرما/ یخبندان نشان داد که ریسک وقوع یخبندان ھای مختلط و تابشی بیشتر از یخبندان ھای فرارفتی در گستره کشور است. ھمچنین، مشخص شد که بیشترین احتمال وقوع یخبندان ھای خسارت زای تابشی با آستانه ھای دمایی 4 و صفر درجه سلسیوس، به ترتیب، در ایستگاه ھای شھرکرد (10/62 درصد) و کوهرنگ (7/23 درصد) و از آن یخبندان ھای فرارفتی با آستانه ھای دمایی 4 و صفر درجه سلسیوس، در ایستگاه اردبیل به ترتیب با احتمال 7/22 درصد و 4/07 درصد اتفاق افتاده است.

یخبندان تابشی، یخبندان فرارفتی، کمی سازی ریسک، ایران