امین رستمی - دانشجوی دکتری آبیاری و زهکشی، گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
محمود رایینی سرجاز - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

رخداد گرمایش فراگیر و پیآمد آن تغییر اقلیم، تولید گیاھی را در برخی از اقلیم ھا با چالش روبه رو کرده است. با توجه به اقلیم خشک نیمه خشک ایران و کمبود آب شیرین، یکی از راھکارھای کاھش اثرات تنش آبی بھبود مدیریت منابع آب و سرانجام افزایش کارآیی مصرف آب است. برآورد دقیق تبخیر- تعرق و نیاز آبی گیاھان در گستره وسیعی می تواند در بھبود مدیریت کشت و تخصیص آب کارآمد باشد. در این پژوھش از تصاویر سنجنده مودیس و مدل سبال، که یکی از پرکاربردترین و دقیق ترین مدل ھای سنجش از دور می باشد، برای برآورد دقیق تبخیر- تعرق واقعی در دشت اھر در استان آذربایجان شرقی و در سال زراعی 93-92 استفاده شد. اساس محاسبات در این مدل بر معادله ترازمندی تابش در سطح زمین استوار است. مدل سبال با استفاده از دمای سطحی،بازتابندگی سطحی و نمایه تفاوت نرمال شده گیاھی (NDVI) پارامترھای این معادله را برآورد می کند. یافته ھای به دست آمده نشان داد که تبخیر- تعرق واقعی از آغاز فصل (با 0/59 میلی متر بر روز) تا نیمه ھای تابستان روندی افزایشی داشت، به گونه ای که در 27 تیر 93 مقدار آن به بیشینه (10/1 میلی متر بر روز) رسید. نقشه ھای پراکندگی مکانی شاخص ھای گیاھی و پارامترھای معادله تراز تابش نشان داد که مناطق جنوبی دشت که بالاترین تراکم گیاھی را دارا ھستند، بیش ترین میزان تبخیر- تعرق واقعی را به خود اختصاص داده اند. نتایج مقایسه آماری بین تبخیر- تعرق واقعی حاصل از مدل سبال و روش معیار پنمن- مانتیث- فایو نیز نشان داد که در سطح اطمینان 95 درصد اختلاف معنی داری میان این دو روش وجود ندارد. ھمچنین ھمبستگی بالایی (r=0/92) میان داده ھای دو روش دیده شد. ریشه میانگین مربعات خطا (RMSE) برابر با 0/96 میلی متر بر روز برآورد شد، که نشان دھنده دقت پذیرفتنی مدل سبال در برآورد تبخیر- تعرق در منطقه می باشد. از یافته ھای این پژوھش نتیجه گرفته می شود که برآورد تبخیر- تعرق با روش سنجش از دور، برآورد دقیقی از پھنه فراھم می کند و این برتری خوبی بر روش ھای نقطه ای است.

اهر، تبخیر - تعرق، سنجش از دور، مدل سبال