علی شیخ الاسلامی - استاد دانشگاه تهران
زهرا نظری - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی

اصل ولایت از مهم ترین محورهای تصوف اسلامی است. نیاز سالک به ارشاد و هدایت شیخی کامل و ولیی مکمل در پیمودن مسیر دشوار سلوک، گردنه های مخوف و وادی های هولناک آن پیوسته در کتاب های تعلیمی منثور و منظوم تصوف مورد تاکید بوده است. در این میان نمی توان نقش موثر امهات کتب نشر صوفیانه از جمله التعرف، کشف المحجوب و مصباح الهدایه را نادیده گرفت. التعرف از جمله آثار صوفیه است که در اوایل قرن چهارم یعنی قرنی طلایی که تصوف در آن به کمال علمی و فنی خود نزدیک می شد . در نهایت ایجاز اما به شکلی دقیق و با دلیل و برهان به تحکیم اصول عقاید صوفیان می پردازد؛ کشف المحجوب نیز پس از شرح تعرف مستملی بخاری نخستین کتاب به زبان فارسی در تصوف است و از این حیث در میان کتاب های صوفیه از اهمیتی بسزا برخوردار است، ضمن این که هجویری در این کتاب، به گونه ای همه جانبه و مستوفی به موضوعاتی از جمله ولایت می پردازد که در حال و هوای تصوف روزگار او مطرح بود؛ مصباح الهدایه نیز در تصوف و اخلاق در میان آثار فارسی قرن هفتم به بعد ممتاز و منحصر به فرد است. بررسی نظریات مولفان این سه اثر مهم در باب ولایت می تواند تا حدود زیادی نشان دهنده عقاید رایج در این زمینه در سه مقطع زمانی متفاوت یعنی قرن های چهارم پنجم و هفتم باشد و از آن جا که این کتاب ها قطعا از آثار قبل یا هم عصر خود بهره جسته و بر آثار بعد از خود نیز تاثیر گذار بوده اند بررسی آن ها می تواند مبین عقاید کلی پیرامون مسیله مهم ولایت در تصوف اسلامی باشد

ولایت،ولی،مرید و مراد،کرامت،التعرف،کشف المحجوب،مصباح الهدایه